زندگی نامه سعدی و آثار آن

به گزارش تودی تریپ، مشرف الدین مصلح بن عبدالله شیرازی شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم هجری بود. تخلص وی «سعدی» است که از نام اتابک مظفرالدین سعد پسر ابوبکر پسر سعد پسر زنگی گرفته شده است. وی احتمالاً بین سال های 600 تا 615 هجری قمری متولد شده است.

در جوانی به مدرسه نظامی در بغداد رفت و به تحصیل ادبیات، تفسیر، فقه، کلام و حکمت پرداخت. سپس به شام، مراکش، حبشه و حجاز سفر کرد و پس از بازگشت به شیراز به سرودن شاهکارهای خود پرداخت.

در سال 655 هجری قمری سعدی نامه یا بوستان را تصحیح کرد و در سال بعد (656 هجری قمری) گلستان را سرود. او علاوه بر اینها قصیده، غزل، نمایشنامه، مصراع، رباعی، مقاله و اشعار عربی دارد که همه در مجموعه های او گردآوری شده است.

وی بین سالهای 690 تا 694 هجری قمری در شیراز درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد.

سعدی کیست؟

ابومحمد مشرالدین مصلح بن عبدالله بن مشرف، ملقب به سعدی، شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم هجری بود. واژه سعدی برگرفته از نام اتابک مظفرالدین سعد فرزند ابوبکر فرزند سعد پسر زنگی است و از القاب خاص این شاعر بزرگ می توان به «رب الکلمه»، «ملک کلمه» و «ملک کلمه» اشاره کرد. شیخ اجل».

سعدی بی شک یکی از پنج شاعر برتر زبان فارسی و یکی از بزرگ ترین شاعران ایران زمین است که زیبایی کلام و فصاحت او در نظم و نثر شهرت جهانی دارد و در بین همگان محبوبیت دارد. نوشته های سعدی در باب اخلاق و عرفان بسیار زیبا و جذاب است و هیچکس تا کنون موفق به نگارش غزلی به این زیبایی نشده است. کتاب های این شاعر بزرگ به زبان های اروپایی ترجمه شده است. به گفته برخی، اروپا ادبیات فارسی را با اشعار سعدی شناخت.

مرکز سعدی پژوهی از سال 1381 اولین روز اردیبهشت را به این شاعر بزرگ و محبوب کشورمان اختصاص داده و آن را روز سعدی اعلام کرده است.

قبر سعدی کجاست؟

نشانی: استان فارس، شیراز، انتهای شرقی بلوار بستان

آرامگاه سعدی در شمال شرقی شهر شیراز و در دامنه کوه پاخندز و در کنار باغ دلگشا واقع شده است. محل دفن سعدی خانقاهی است که وی در سالهای پایانی عمر در آن زندگی می کرد و اکنون این مجموعه «سعدیه» نامیده می شود. در اطراف آرامگاه سعدی مقبره های زیادی از بزرگان دینی همچون شوریده شیرازی وجود دارد که بنا به وصیت خود در آنجا دفن شده اند. آرامگاه سعدی در 29 آبان 1353 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

زندگی نامه سعدی

سعدی بین سالهای 600 تا 615 هجری قمری در شیراز به دنیا آمد. البته برخی از صاحب نظران سال تولد او را 585 هجری ذکر کرده اند. از آنجایی که از شرح حال این شاعر بزرگ اطلاعات دقیقی در دست نیست، بیشتر اطلاعات بر اساس پیش فرض ها و آثار او به دست آمده است، هرچند ممکن است اطلاعات جمع آوری شده از آثار او با اغراق و افسانه آمیخته باشد.

سعدی در جوانی در مدرسه نظامی بغداد که مهمترین مرکز علم و دانش جهان اسلام در آن زمان به شمار می رفت، تحصیل کرد. او به تحصیل ادبیات، تفسیر، فقه، کلام و حکمت پرداخت و پس از مدتی به عنوان واعظ به شام، مراکش، حبشه و حجاز سفر کرد. سپس به شیراز بازگشت و تا پایان عمر در آن شهر ماند.

نام کوچک سعدی که برگرفته از نام جد پدری او مصلح است. سعدی در 12 سالگی پدرش را از دست داد و در برخی از آثارش به خوبی از او یاد کرده است. جالب است بدانید که سعدی خواهرزاده قطب الدین شیرازی بود. یکی از دانشمندان ایرانی قرن هفتم که نقش مهمی در گسترش حکمت، فلسفه، علوم طبیعی، هنر و پزشکی داشت.

استاد سخن در سال 655 هجری قمری «سعدی نامه» یا «بوستان» را تصحیح کرد و یک سال پس از آن یعنی در سال 656 هجری قمری «گلستان» را سرود.

فاصله اندک میان نوشته های بستان و گلستان نشان از مهارت، فرهنگ و ادب فراوان این شاعر بزرگ دارد. او علاوه بر بستان و گلستان، اشعار، غزلیات، قطعات، تراجی بند، رباعیات و مقالات فراوانی سروده است که همگی در کتاب کلیات سعدی گردآوری شده است.

سعدی بین سالهای 690 تا 694 هجری قمری در شیراز درگذشت و اکنون قبر او در شهر شیراز به «سعدیه» معروف است.

آثار سعدی

سعدی شیرازی مانند دیگر شاعران نامدار ایران از جمله فردوسی بزرگ، مولانا، حافظ و دیگر شاعران و نویسندگان محبوب در سراسر جهان شهرت دارد و اگرچه قرن ها از عمرش می گذرد، نامش هنوز بر سر زبان ها و دل هاست. عاشقان فرهنگ و ادب جاری است.

غزل هایی که با موضوع عشق و عشق سروده است در دنیا بسیار معروف است و نثر و قافیه ای که در خلق تمام آثار سعدی به کار رفته بسیار ساده و روان است که لحن سعدی را متمایز و متفاوت می کند!

گلستان و بستان سعدی دو کتابی است که یکی به نظم و دیگری به نثر نوشته است و از آن دست کتاب های فارسی است که در طول سالیان هزاران بار رونویسی یا چاپ شده است.

آثار سعدی نسبت به آثار اکثر نویسندگان و شاعران خاص‌تر است و لحن و معانی منحصر به فردی دارد.

با توجه به جایگاه والای سعدی شیرازی در تاریخ ایران و همچنین سطح ویژه آثاری که وی خلق کرده است، شناخت وی و آشنایی با زندگینامه و آثار سعدی برای هر ایرانی ضروری است.

به همین دلیل بر آن شدیم تا موضوع این مقاله را به زندگی نامه سعدی اختصاص دهیم و به ابعاد مختلف زندگی او نگاهی بیندازیم. اگر شما نیز به این شاعر و نویسنده خارق‌العاده علاقه دارید و می‌خواهید درباره او بیشتر بدانید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

به جز دو اثر ماندگار و برجسته سعدی شیرازی یعنی گلستان و بستان که در مقاله بعدی به تفصیل به بررسی هر یک می پردازیم، بقیه اشعار و نوشته های او در کتابی فاخر به نام کلیات سعدی گردآوری شده است. صفات رایج سعدی شامل موارد زیر است:

اشعار

این مجموعه شامل غزلیات سعدی است که حدود 700 غزل است. او در بیشتر این غزل ها به مضامین عاشقانه می پردازد.

تمام غزلیات سعدی در چهار کتاب طیبات، بدایع، حاتم و غزلیات قدیمی (مربوط به دوران جوانی سعدی) آمده است که همه آنها را در بر می گیرد.

مجلس الملوک

این اثر با موضوع پند و اخلاق توسط سعدی خلق شده و حاوی نکات اخلاقی است.

پنج مفصل

این رساله به نثر نوشته شده و شامل سخنان مختلف سعدی شیرازی است. پنج مجلّه بیشتر حاوی نصایح اوست، اما از نظر سطح نثر در جایگاه بسیار پایین تری نسبت به گلستان قرار دارد.

آیات عربی و فارسی

سعدی شیرازی کتاب و رساله جداگانه ای به زبان عربی ننوشت، بلکه عده ای اشعار و قصیده های عربی پراکنده او را جمع آوری کردند، لذا کلیات سعدی شامل این ابیات می شود.

از سوی دیگر قصیده های فارسی سعدی که بیشتر به ستایش خداوند و پند و اندرز بزرگان و پادشاهان عهد سعدی می پردازد، بسیار گسترده و دارای ارزش ادبی و اخلاقی فراوان است.

جوک ها

مجموعه کمدی های سعدی شیرازی را می توان در سه تراکت مجزا به نام های خوب، خنده دار و بد مشاهده کرد. مطیبت درباره لطیفه ها و مسائل جنسی است که سعدی بسیار بی پروا نوشته و از این نظر جزو آثار خاص سعدی است.

مراتی

آخرین خلیفه رژیم عباسی معتصم باله نام داشت که به دستور هلاکوهان کشته شد. سعدی چندین قصیده بلند در مدح این خلیفه سروده است. او همچنین برای اتابکان فارس و بزرگان آن سلسله که در کنار این مرثیه ها سروده اند، مرثیه هایی نوشته است.

بوستان سعدی

بوستان سعدی شیرازی اولین کتاب مستقل سعدی است. این کتاب در سال 655 هجری قمری به طور کامل گردآوری و توسط سعدی در اختیار بستگان و دوستانش قرار گرفت.

بوستان سعدی که در نسخه های قدیمی و منسوخ به «سعدی نامه» نیز معروف است، یکی از ماندگارترین شاهکارهای ادبیات فارسی به شمار می رود.

ابیات این کتاب طی سالیان متمادی در حالی سروده شده که سعدی به سفرهای طولانی خود مشغول بوده است.

سرانجام، هنگامی که سعدی به شیراز بازگشت، این اشعار پراکنده را در کتابی گردآوری کرد و آنها را سامان داد تا سرانجام سعدی نامه یا بستان سعدی را بیافریند.

دفتر شعر بستان حدود چهار هزار بیت در دل خود دارد و از این حیث یکی از کتاب های خاص تاریخ ایران است. موضوعاتی که بوستان درباره آنها صحبت می کند بیشتر مربوط به اخلاق، تربیت، سیاست و جامعه انسانی است. همچنین بد نیست بدانید که سعدی این اثر را در قالب شعر مثنوی سروده است.

در مورد ساختار کتاب باید بگوییم که بوستان در آغاز مقدمه نسبتا طولانی دارد. فصول این کتاب عدالت، احسان، محبت، حیا، قناعت، ذکر، تربیت، شکر، توبه، ادعیه و پایان کتاب است که ده فصل مختلف برای سعدی نامه ساخته است.

گلستان سعدی

گلستان سعدی شیرازی که دومین کتاب مستقل این شاعر بزرگ بود، در واقع یکی از مهم ترین کتاب های منثور فارسی در تاریخ ایران و سایر کشورهای فارسی زبان به شمار می رود.

کار تألیف این کتاب در سال 656 هجری قمری یعنی یک سال پس از اتمام بستان به پایان رسیده است. این کتاب از نثری آهنگین و منظم ساخته شده است که به آن نثر مسجع گفته می شود و از این رو دارای نثری آهنگین است.

کتاب گلستان دارای هشت فصل مجزا است و نام این فصول عبارت است از: شاهان، اخلاق دراویش، فضیلت قناعت، فواید سکوت، عشق و جوانی، ضعف و پیری، تأثیر تربیت و آداب سخن. “

یکی از نکات مهمی که سعدی در این کتاب رعایت می کند پرهیز از نوشتن تاریخ و تذکره است که می تواند از جذابیت و تاثیرگذاری اثر بکاهد. در کتاب گلستان تمرکز سعدی بیشتر بر مسائل مربوط به زندگی، رفتار و شخصیت افراد است و به بررسی وضعیت فرهنگی جامعه خود می پردازد. او این کار را بسیار زیبا و چشمگیر انجام داده است!

علاوه بر این، گلستان حاوی تعداد زیادی داستان کوتاه و بلند مختلف است که با خواندن آنها، گویی اتفاقات این داستان ها را در زندگی واقعی تجربه کرده اید. گلستان با وجود اینکه در قرون گذشته نوشته شده است، اما هنوز نوشته‌ای بسیار ساده و روان دارد. سعدی در این اثر از واژه های سخت و پیچیده ای که خواندن کتاب را برای عموم مردم دشوار می کند استفاده نکرده است. به همین دلیل مخاطب فارسی زبان امروزی می تواند بیشتر قسمت های این کتاب را به راحتی بخواند و بفهمد.

زمانی که صنعت چاپ و چاپخانه ها وارد ایران شد، گلستان سعدی از اولین کتاب هایی بود که با این دستگاه ها چاپ شد. اولین تاریخ انتشار گلستان سعدی در سال 1824 میلادی است که در شهر تبریز به وقوع پیوست. سعدی پس از نگارش این کتاب، آن را به ولیعهد وقت فارس «سعد بن ابوبکر زنگی» تقدیم کرد.