چهار طاقی خیر آباد؛ جاذبه‌ای تاریخی و خاص در گچساران

تودی تریپ: آندره گدار، باستان شناس بزرگ، در این میدان تحقیقاتی انجام داده است. بر اساس تحقیقات وی میدان خیرآباد در مسیر جاده تاریخی و باستانی فارس به خوزستان قرار دارد. گدار این جاده را که میدانی بر آن مشرف است، راه شاهی می داند.

طول اضلاع خارجی چهار طاق 11.07 متر، ابعاد داخلی زیر گنبد 6.26 متر، ارتفاع طاق ها تا طاق 4.5 متر، ارتفاع از کف تا منشور 6.70 متر و از کف تا آخر نقطه باقیمانده گنبد 20/9 متر طول هر ستون یا پایه طاق 60/3 متر و مصالح ساختمانی آن سنگ و گچ است. گنبد این بنا به شکل دایره و پایه های آن با سنگ های آهنگری تزئین شده و فضای زیر گنبد با خطوط هندسی ساده تزئین شده است.

آشنایی با چهار طاقی خیرآباد

بیشتر آثاری که در تاریخ به جا مانده، بناهای چهارطاقی یا چهارطاقی هستند که به دلیل مربع شکل بودن و چهار پایه بودن این نام را به خود گرفته اند. بناهای چهارطاقی در ایران خیلی کم نیستند، یکی از این بناهای چهارطاقی واقع در کشور ما چهارطاقی خیرآباد نام دارد که در شهرستان گچساران قرار دارد.

اگر در حال گذر از استان کهگیلویه و بویراحمد هستید، بازدید از مکان های معروف گچساران مانند میدان خیرآباد را از دست ندهید. با بازدید از این بنای تاریخی، معماری اصیل و کاملا ایرانی را خواهید دید که نشان از تاریخ غنی این سرزمین در طول تاریخ دارد.

این اثر گرانبها که قدمت آن به دوران پادشاهی ساسانی می‌رسد، پس از گذشت سال‌ها از ساخت آن هنوز به‌جای مانده‌است و امروزه به عنوان یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری در استان کهگیلویه و بویراحمد شناخته می‌شود.

گردشگران با بازدید از این منطقه علاوه بر دیدن معماری چهارطاقی خیرآباد می توانند به گشت و گذار در طبیعت اطراف این اثر باستانی بپردازند و لحظات خاطره انگیزی را برای خود رقم بزنند و همراهان خود ببینند که می تواند مانترای دیدنی را برای دوستداران طبیعت رقم بزند.

همانطور که از نام آن پیداست، چهار طاق از چهار ستون تشکیل شده است که یک طاق روی آنها قرار دارد. چهار طاق خیرآباد نیز دارای چهار ستون می باشد که طول این ستون ها در خارج معادل 07/11 متر و در داخل 26/6 متر است که به زیر سقف می رسد.

مساحت این بنا 120 متر مربع و سقف آن گنبدی و بلندترین قسمت آن از سطح زمین 9.20 متر است. گنبد بنا به شکل گرد ساخته شده است. در این حالت ردیف های آجر به سمت مرکز گنبد قرار گرفته و به صورت شعاعی قرار گرفته اند.

پایه های آن با سنگ های چکشی تزئین شده و فضای زیر گنبد با خطوط هندسی ساده تزئین شده است. آنها از سنگ، گچ و قلوه سنگ برای ساختن این بنا استفاده کردند و آن را برای هزاران سال مستحکم کردند.

ویژگی های جالب چهار طاقی خیرآباد

چهارطاقی یا چهارتقی در معماری، بدنه ای است با زمینه مربع و پوشش گنبدی، متشکل از کرسی و طاق گنبدی بر فراز آن، با چهار ورودی طاقدار. چارطقی را چهار در و چهار در و چهار در نیز می گویند.

چهار طاق به شکل مربع است که اجزای اصلی آن عبارتند از: یک جرز در هر چهار گوشه نقشه مذکور، چهار طاق که چهار کوزه را به هم متصل می کند، گنبدی که با استفاده از گوشواره بالای طاق ها ساخته شده و دری که بر روی آن قرار دارد. پس از اتمام کار در هر یک از چهار طرف ساختمان وجود دارد.

استفاده از چهارطاقی در معماری غیرمذهبی اغلب در ایجاد بناها و بناهای خاص تشریفاتی است، از جمله این نوع مراسم را می توان در برپایی موقت چهارطاقی به عنوان بخشی از تزئینات در جشن ها مشاهده کرد.

میدان خیرآباد در حاشیه رودخانه خیرآباد و در کنار بقایای پل ساسانی خیرآباد قرار دارد. هر چهار ستون و طاق این بنا سالم است اما گنبد بنا به مرور زمان فرو ریخته و ناپدید شده است. مصالح اصلی به کار رفته در ساخت این بنا سنگ، گچ و قلوه سنگ است که صدها سال گنبد بزرگ بنا را حفظ کرده است.

میدان خیرآباد با چهار گوش فیل پوشیده شده و طاق آن مرمت شده است. سایر امکانات نیز در اطراف چهارگوش قابل مشاهده است.

همچنین در بررسی باستان شناسی تپه اطراف، در عمق حدود 50 تا 60 سانتی متری تپه ها، بقایایی سوخته به دست آمد که به نظر می رسد علاوه بر آتشکده چهارطاقی و اجرای مراسم مذهبی در آن، گودال هایی نیز در بالای تپه ها برای افروختن آتش ساخته می شد.

برای بازدید از این بنا باید به روستای خیرآباد که در 60 کیلومتری مرکز شهر قرار دارد بروید. برای این منظور می توانید از وسایل حمل و نقل عمومی داخل استان و ماشین شخصی استفاده کنید. اگرچه یک ماشین شخصی می تواند راحت تر و سریع تر باشد.

اگر قصد دیدن این بنای تاریخی را دارید، باید بدانید که نیازی به پرداخت هزینه برای آن ندارید. اگر به این منطقه سفر می کنید، حتما از این بنا دیدن کنید. در عین حال می توانید از پل های قدیمی اطراف دیدن کنید و مدتی را در طبیعت زیبا بگذرانید.