مقبره‌ی قطب‌الدین حیدر تونی کجاست؟

تودی تریپا _ خدمات توریستی: مقبره ای بر قبر عارف قطب الدین حیدر تونی ساخته شد که امروز از این قبر است آثار برجسته معماری ایرانی و این یکی از جاذبه های اصلی تربت حیدریه است.

تاریخ بر اساس عصر تیموریان می رسد؛ اما در زمان صفویه به دلیل علاقه خاندان صفوی به عرفان و تصوف تا حد زیادی مرمت شد.

نمای بیرونی بنا بسیار باشکوه است و ارتفاع زیبایی آن در طاق مدور آن به چشم می خورد. این بنای خشتی در خیابان قائم تربت حیدریه و روبروی پارک آبفاشان واقع شده است.

متأسفانه در سایه بی توجهی، این بنای گرانبها آسیب های فراوانی دیده است. بنابراین خانه و دریاچه متعلق به دوران صفویه که در ضلع غربی بنا قرار دارد در معرض تخریب کامل قرار دارد.

آشنایی با مقبره قطب الدین حیدر تونی

شیخ قطب الدین حیدر فرزند تیمور و از نوادگان سلطان شاه سالوری از شاهزادگان ازبک و از نوادگان حقان ترک بود. وی که شیفته شیخ ابوالقاسمی بود که در زاوه زندگی می کرد و می خواست شیخ را ملاقات کند، به آن دیار رفت و در سال 618 هجری قمری درگذشت.

مجموعه قطب الدین حیدر شامل مقبره قطب الدین حیدر و ایوان مسجد جامع قدیمی است که در مرکز تربت حیدریه قرار دارد. این بقعه در وسط فضای زیر گنبد قرار دارد و ضریح چوبی آن به تاریخ ۹۸۷ هجری قمری است.

در کنار ورودی محراب نیز وجود دارد.

بنای موجود در چندین دوره تاریخی مورد توجه قرار گرفته است به طوری که شالوده بقعه در دوره تیموری با گنبدی از دو پوسته مجزا بر اساس شانزده طاق و در دوره صفویه در سال 1023 هجری قمری با تلاش خواجه سلطان محمود ایجاد شده است. تربتی نیز تغییراتی در معماری خود داشت.

این مجموعه شامل آرامگاه قطب الدین حیدر (حکیم معروف و از شاهزادگان ازبک و از نوادگان خاکان ترک)، ایوان مسجد جامع قدیم و کاروانسرای طبسی است.

بنای بقعه شامل یک هشتی مرتفع، یک ورودی و یک قسمت گنبدی فرعی است.

پوشش داخلی سقف داخل بقعه با نقش گچبری هندسی بسیار زیبا و برجسته بر زمینه اخرایی به خط کوفی تزئین شده است. مقبره شیخ با ضریح چوبی در وسط فضای زیر گنبد و همچنین محراب گچبری زیبا در امتداد محوطه ورودی قرار دارد.

شالوده بقعه در دوره تیموریان ایجاد شده و در دوره صفویه با تلاش خواجه سلطان محمود تربتی (حاكم تربت) با مصالح سنگی و گچ بسیار مستحكم مرمت و مرمت شده است.
در ضلع غربی بقعه، ایوان مسجد قدیم تربت حیدریه قرار دارد.

بنای مسجد جامع آجری است و بنای آن به زمان شاه عباس اول صفوی به نام خواجه عبدالله فرزند درویش علی تربتی باز می گردد. حوض زیبایی در این مجموعه وجود دارد که آسیب جدی دیده است.

بنای رباط طبسی در اواخر این دوره توسط حاج محمد ابراهیم طبسی از تاجر معروف عصر قاجار ساخته شد. رباط طبسی یکی از بناهای دو ایوانی است که شامل فضای ورودی، هشتی، ردیف حجره ها، انبار و اصطبل است.

در حال حاضر ساختمان اداره میراث فرهنگی شهرستان تربت حیدریه در این محوطه قرار دارد و کاروانسرا به موزه ای کوچک برای جمع آوری گنجینه های فرهنگی، تاریخی و باستانی تبدیل شده است.

بی شک یکی از لذت بخش ترین بخش های سفر، بازدید از جاذبه های تاریخی و طبیعی است، هر شهری جاذبه های متفاوتی دارد، تربت حیدریه نیز از این نظر مستثنی نیست و مجموعه قطب الدین حیدر یکی از آثار تاریخی آن است.

برای رفتن به این مجموعه نیازی به پرداخت هیچ هزینه ای ندارید.

قسمت های جالب مقبره قطب الدین حیدر تونی

پوشش سقف داخل بقعه با نقوش هندسی بسیار زیبا و منحصر به فرد و گچ بری منحصر به فرد با خطوط کوفی تزئین شده است.

مقبره شیخ قطب الدین با ضریح چوبی در محوطه زیر گنبد و محراب زیبای گچبری در ورودی ساخته شده است.

همانطور که گفته شد پایه های بقعه در دوره تیموریان ساخته شده و در دوره صفویه بازسازی شده است.

در ضلع غربی بقعه، ایوان مسجد قدیمی را می بینید. بنای مسجد دارای نمای آجری است و تاریخچه آن به زمان خواجه عبدالله پسر درویش علی تربتی می‌رسد که در زمان شاه عباس اول صفوی می‌زیسته است.

یک خانه زیبا در این مجموعه استخر قرار دارد که اکنون بسیار فرسوده شده است.

بنای رباط طبسی که در این مجموعه قرار دارد توسط حاج محمد ابراهیم طبسی از تجار معروف دوره قاجار ساخته شده است.

رباط طبسی بنایی است دو ایوانی که دارای فضاهای ورودی، هشتی، تعدادی حجره، اصطبل و انباری است.

ساختمان اداره میراث فرهنگی در این محوطه قرار دارد و از کاروانسرا به عنوان موزه کوچکی برای حفاظت از گنجینه های فرهنگی استان استفاده می شود.

آرامگاه قطب الدین حیدر در تربت حیدریه قرار دارد، این عارف متعلق به قرن ششم هجری است.

بنای مقبره این مجموعه شامل ایوان مرتفع، ورودی و گنبد فرعی است که در چند دوره تاریخی از دوران حاکمیت بسیار مورد توجه قرار گرفته است، مانند گنبد دو پوسته ایجاد شده بر روی شانزده طاق.

پایه های بقعه در زمان صفویه در سال 1023 هجری قمری به دستور خواجه سلطان محمود تربتی ساخته شد و تغییراتی در معماری آن ایجاد شد. آرامگاه شیخ قطب الدین در سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.