سفری به خانقاه و بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی

تودی تریپ: خانقاه و مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی از بناهای کمیاب معماری اسلامی در قرون وسطی است که تنها اثر ثبت شده بین المللی اردبیل به شمار می رود. این بنا همانطور که از نامش پیداست خانقاه و عبادتگاه بوده و بعدها پیکر بانی مجموعه و چند تن از بزرگان صفوی را در خود جای داده است. به استثنای شیخ صفی الدین اردبیلی – سلف سلاطین صفوی و مؤسس خانقاه – چند تن از بزرگان، شیوخ و سلاطین عصر صفوی مانند شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفوی)، همسر شاه اسماعیل (مادر) شاه تهماسب) و کشته شدگان جنگ شیروان و هلدران نیز در این مجموعه مدفون هستند.

از خانقاه و مقبره شیخ صفی الدین دیدن کنید

بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی وسعت بسیار زیادی دارد و در دوره های مختلف بناهای زیادی در آن ساخته شده است. ساخت بنای آرامگاه در زمان شیخ صفی الدین آغاز شد. او و فرزندانش مانند خواجه علی سیاهپوش و صدرالدین موسی این مکان را برای ساختن خانقاه انتخاب کردند و بخشی از بنا را انجام دادند.

شیخ صفی الدین در این بنا سکونت و زندگی می کرد و بنا به وصیت خود پس از مرگ در این مکان به خاک سپرده شد.

ارزش و جایگاه شیخ صفی الدین در زمان شاه طهماسب اول بسیار ویژه بود و به همین دلیل دستور داد مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین را توسعه دهند. برای این منظور مقرر شد هفت بند نمایانگر مراحل هفتگانه عرفان به مجموعه اضافه شود و در نهایت این هفت بند به حرم رسید. هفت قسمتی که ساخته شده با هفت دروازه از هم جدا شده و نمایانگر روابط هفت گانه تصوف است. بعدها قطعات دیگری توسط دیگر پادشاهان صفوی به مجموعه اضافه شد.

شاه اسماعیل در اوایل قرن شانزدهم به قدرت رسید و سلسله صفویه را در شمال غربی ایران تأسیس کرد. او و جانشینانش از پیروان یک سنت صوفیانه سه قرن قبل از پادشاهان صفوی بودند، اما محبوبیت و احترام خود را در بین مردم حفظ کردند.

میراث جهانی که اکنون به شما تقدیم می کنیم مجموعه آرامگاه و آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی است که امروزه یکی از جذاب ترین مکان های دیدنی اردبیل به شمار می رود.

این مکان مدفن شاه اسماعیل، شیخ صفی الدین اردبیلی و چند تن دیگر از بزرگان دوره صفویه است. نام این مجموعه از نام این صوفی گرفته شده است. این مکان اکنون به عنوان یک اثر تاریخی در فهرست آثار ایرانی در یونسکو به ثبت رسیده است.

شیخ صفی الدین اردبیلی نزدیک به 700 سال پیش یعنی نزدیک به 3 قرن پیش از تولد شاه اسماعیل در اردبیل به دنیا آمد. شاه اسماعیل به تدریج از پیروان سرسخت صوفیان شاخه صفوی درآمد و سلسله صفویه را پایه گذاری کرد.

شیخ صفی نبیره بسیاری از صوفیان ایرانی (شیخ زاهد گیلانی) بود. او به عنوان یک رهبر دینی زمان خود، جهان بینی خاص «زاهدیه» را از استاد اهل سنت خود به ارث برده، آن را دگرگون و به «صفویه» تبدیل کرد. این روایت شیعه دوازده امامی صوفیه بود که او ارائه کرد. به این ترتیب او این طرز تفکر را در اردبیل و اطراف آن گسترش داد.

در زمان شاه اسماعیل، تهاجمات خارجی و نفوذ سیاسی بیگانگان، قدرت ایران را در سرزمین خود بسیار تضعیف کرد. آمد و ایران را متحد کرد. پس از حمله اعراب به افول سیاسی ایران، صفویان به بزرگترین و قدرتمندترین امپراتوری ایران تبدیل شدند.

معماری باشکوه خانقاه و آرامگاه شیخ صفی الدین

آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی از سال 735 تا 1038 هجری قمری همواره دستخوش تغییرات و الحاقات به قسمت های مختلف بوده و به همین دلیل از ارزش معماری بسیار ویژه و بالایی برخوردار است. در ورودی بقعه دو دروازه چوبی وجود دارد که به حیاط باز می شود. ورودی اصلی بقعه که علی کاپو نام دارد درست روبروی این مکان است.

این زیارتگاه در زمان شاه عباس دوم ساخته شده و در حال حاضر قابل بازدید نیست زیرا در طاق بقعه نگهداری می شود. حیاط مستطیل شکل بزرگی در قسمت غربی بقعه وجود دارد و شامل دو حوض سنگی از دوره صفویه است. دیوارهای آجری حیاط با طاقچه ها و طاق ها بسیار جذاب و تاثیرگذار است.

مجموعه خانقاه و مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی از قسمت های مختلفی از جمله حرم و دارالحفاظ، مقبره شاهزادگان، دارالحدیث یا طاق امین (محل سکونت معتمدان آستانه و تملک) تشکیل شده است. دروس و بعدها مدفن برخی از بزرگان صفوی، مقبره برخی از امیران و سران صفوی، محوطه شهدا، محل تحصن شیخ صدرالدین موسی، مطبخ، دیگ، انبار، مقبره شیوخ صوفیه در حجره رو به قبر شیخ صفی، گنجه (محل پخت حلوا و شیرینی) خانه ساخته شده است.