رباط جام؛ بنایی درجه یک و دیدنی در خراسان رضوی

تودی تریپا _ خدمات توریستی: استان پهناور خراسان جنوبی به لطف فرهنگ غنی و کهن خود به یکی از آبادترین استان های ایران تبدیل شده است.

هر کدام از شهرهای این استان دنیایی از تمدن و جاذبه های گردشگری در خود دارند.

یکی از شهرهای خراسان جنوبی تربت جام است که با دیدنی های فوق العاده و مردمی مهمان نواز جایگاه ویژه ای را در دل گردشگران ایرانی و خارجی باز کرده است.

«رباط جام» میراثی از معماری دوره تیموری است که امروزه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این رباط چهار گوش با دیوار اصلی و سه برج زیبا در خیابان کوثری خودنمایی می کند و شامل ایوان هایی است که به حجره ای منتهی می شود.

یکی از قسمت های مهم این اثر فضای شاه نشین است که در ورودی غربی با پوشش گنبد چینی و تزئینات ساخته شده است.

این بنا از سال 1385 به موزه مردم شناسی شهرستان تربت جام تبدیل شده و آثاری در تبیین فرهنگ، آداب و سنن مردم این شهر در آن به نمایش گذاشته شده است.

مربای تربت در خراسان رضوی

شهرستان تربت جام از قدیم الایام جایگاه ویژه ای در تاریخ، هنر، عرفان و ادبیات ایران زمین دارد.

موقعیت خاص جغرافیایی آن که در مسیر جاده ابریشم و شاهراه هرات – نیشاپور قرار دارد، همواره تحت تأثیر این دو پایتخت هنری و فرهنگی ایران بوده است.

این شهر در زمان زم، زاب، بوژگان، پوچگان، جام و تربت جام نامیده می شد.

بوژگان تا قرن سوم و چهارم هجری مقر این منطقه بوده و زادگاه بزرگانی چون ابوالوف بوژگانی (بنیان‌گذار هندسه کروی و محاسبه‌گر تغییر مدار ماه) و خواجه ابوذر بوژگانی بوده است. اولین شاعر شعر عرفانی در زبان فارسی).

در قرن پنجم و ششم هجری قمری به دلیل حضور و دفن شیخ الاسلام احمد جامی نام آن به تربت جام تغییر یافت و کم کم محله تاریخی بوژگان جایگاه مرکزی خود را از دست داد.

شهرستان تربت جام در استان خراسان رضوی دارای جاذبه های گردشگری تاریخی و مذهبی فراوانی است.

از جاذبه های تاریخی و دیدنی تربت جام در مرکز شهر می توان به رباط جام اشاره کرد.

رباط منحصراً به ساختمان های کنار جاده، به ویژه در خارج از شهر و شهر اطلاق می شود.

رباط علاوه بر دریاچه و آب انبار، اتاق های زیادی دارد که حیاطی را احاطه کرده اند و مسافران می توانند یک یا چند شب را در آن سپری کنند.

کلمه رباط از قدیم الایام وارد زبان تازی شده و حتی از آن فعل ساخته اند و رباط به معنای خانه و آسایش در میانه راه و شاید بر خلاف آنچه به نظر می رسد به کار می رود. در ابتدا اتصال و اتصال نیز از این کلمه می آید. اینطور نیست که رابطه از رابطه حاصل شود.

در گذشته، به ویژه در دوران اسلامی، رباط ها در راه های اصلی در فواصل زمانی معین به عنوان تأسیسات میانی ساخته می شدند.

این رباط ها در واقع به عنوان کاروانسرا برای مسافران در جاده ها عمل می کردند.

معمولاً برای رفع مشکل آب این رباط ها را در کنار روستاها یا چشمه ها می سازند و در کنار آنها مخازن ذخیره آب می سازند.

رباط با توجه به موقعیت جغرافیایی خود متاثر از ویژگی های معماری این مناطق است.

در تربت جام به دلیل دور بودن مناطق مسکونی مردم، در گذشته رباط های زیادی ساخته می شد که رباط تربت جام در میان آنها سوغات است.

ویژگی های درجه یک رباط کاسه گل

رباط جام در ضلع جنوبی خیابان کوثری تربت جام قرار دارد که ساختمانی چهار طبقه است.

در حال حاضر ورودی آن به سمت شمال باز می شود، اما به احتمال زیاد دروازه جدیدی در آن قرار داده شده است.

با توجه به سبک معماری بنا می توان آن را یکی از آثار معماری باقی مانده از دوران تیموریان دانست.

فضای ورودی رباط به دهلیز منتهی می شود و ایوان های شمالی و جنوبی آن همچنان به فضای وسیعی می رسد که این نقاط با پایه های آجری به فواره های قوسی تبدیل می شوند.

رباط جام در گوشه و کنار با برج هایی در نمای بیرونی احاطه شده است به طوری که برج ها نقش تکیه گاه دیوارها را ایفا می کنند.

فضاهای داخلی بنا شامل ایوان ها و ایوان هایی است که هر کدام به یک حجره منتهی می شوند.

پشت حجره ها راهروهای طولانی وجود داشت که به عنوان اصطبل یا محل نگهداری دام استفاده می شد. مصالح ساختمانی رباط آجر و گچ است.

یکی از مهم ترین قسمت های این بنا، فضای شاه نشین آن است که در قسمت فوقانی هشتی ورودی غربی، با گنبد ارگاچین پوشیده شده و با کنده کاری های چوبی تزئین شده است.

همچنین فضای داخلی بنا شامل ایوان هایی است که هر یک به حجره ای منتهی می شود. نمای بیرونی رباط علاوه بر دیوار اصلی بنا دارای سه برج است.

این اثر در تاریخ ۱۵ خرداد ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۱۳۹۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این بنای چهار طبقه که دور سکوی کوچکی در حیاطی نسبتاً بزرگ ساخته شده است، از آجرکاری و تزئینات معماری شهرهای کویری بهره برده و به ساختمانی دیدنی در خیابان کوثری تربت جام تبدیل شده است.