خانقاه شیخ ابوسعید ابوالخیر کجاست؟

تودی تریپ: به گفته برخی از مورخان، این خانقاه اولین خانقاه استان کرمان بوده و در کنار کوهی به نام کوه خانکا قرار دارد و بر فراز این کوه قلعه ای معروف به قلعه دختر قرار دارد که متاسفانه در حال فروپاشی است.

خانقاه قدیمی در منطقه کوهبنان، تحقیقات نشان می دهد که این خانقاه قبل از زمان شاه نعمت الله ولی ساخته شده و مرکز عرفان، تصوف و گوشه نشینی بوده و آثاری از آن هنوز باقی است.

به دلیل قدمت زیاد این بنا و نوع گچبری آن به عنوان اولین خانقاه کرمان شناخته می شود.

سنگ های مرمری که در ساخت آن به کار رفته است از خراسان آورده شده و عوام معتقدند این خانقاه متعلق به شیخ ابوسعید است. در حال حاضر اطراف آن چمن کاری شده و در داخل پارک برهان الدین قرار دارد.

زیارت آرامگاه ابوسعید ابوالخیر

آرامگاه معروف ابوسعید ابوالخیر در 5 کیلومتری شمال شهر میهنه، زادگاه وی، منطقه ای بین سرخس و ابیورد و در دل بیابان های ترکمنستان، در 130 کیلومتری جنوب شرقی عشق آباد، روبروی چچهچه در ایران قرار دارد.

ابوسعید تجربه زیادی با ترکمن ها دارد و همیشه نقطه شروع زیارت آنهاست. علیرغم اینکه دسترسی مناسبی برای زیارت آرامگاه او وجود ندارد، اما همیشه پذیرای مردم ترکمنستان است.

ابوسعید در ترکمنستان به مانه بابا معروف است. چون هر پیر دل خوشی را با نام خانوادگی «بابا» می شناسند. بنای آرامگاه او بسیار قدیمی و پابرجاست. چند قبر دیگر نیز در اطراف قبر او مدفون است.

این آرامگاه نیز در روستای مهنه از توابع شهرستان مه ولات در استان خراسان به ابوسعید ابوالخیر رضوی منسوب است.

بنای این بقعه در 55 کیلومتری جنوب شرقی تربت حیدریه و 7 کیلومتری فیض آباد در روستایی به نام مهنه قرار دارد که به عقیده برخی محل دفن شیخ قدیمی ابوسعید ابی الخیر ماهنه است.

گردآورنده اسرار التوحید به صراحت از محل دفن شیخ به عنوان وطن هواران یاد می کند که اکنون خارج از مرزهای ایران است.

باستانی پریسی در کتاب دیوان و خانکا درباره مقبره ابوسعید ابوالخیر گفت: در صحرای هفت کاسه که:

«… آرامگاه ابوسعید ابوالخیر در ماهنه دشت خاوران است و اکنون آثار او در جمهوری ترکمنستان جاودانه است، اما در خراسان رضوی دو مکان به نام مقبره ابوسعید ابوالخیر وجود دارد: یکی در ماهنه شهرستان. مه ولات و دیگری در قصبه جلگه رخ نزدیک کدکن در دشت میون دشتانی. در گذشته سندی وجود ندارد، اما آیاتی بر آن نوشته شده و به عنوان مقبره شیخ ابوسعید ابی معرفی شده است. الخیر و همه مردم به این نام طلب برکت می کنند و حدس من این است که هر دو مکان زمانی قدمگاه شیخ ابوسعید بوده است…»

ویژگی های جالب مقبره ابوسعید

کهبنان شهری خان در قلب تاریخ ایران در 165 کیلومتری مرکز استان کرمان قرار دارد. صومعه ابوسعید ابوالخیر در کنار کوهی به نام کوه خانقاه، در کنار پارک برهان الدین و نزدیک زیارتگاه خواجه خضر واقع شده است.

به گفته برخی، ابوسعید ابوالخیر این خانقاه را تأسیس کرده است. اما در واقع صومعه قبل از ابوسعید وجود داشته و او فقط تغییراتی در آن ایجاد کرده است. اولین بنای خانقاه کوهبنان در نیمه دوم قرن دوم هجری قمری توسط خانقاه کوهبنان به نام ترسا و معمار به نام ابوهشم کوفی ساخته شد.

اما نام خانکه به نام ابوسعید به این دلیل است که مرکز تجمع دراویش و شاگردانش است. در روایات آمده است که شیخ ابوسعید بسیار مهمان نواز و سخاوتمند بود تا جایی که غذا نمی خورد مگر با همراهی گروهی.

در ساخت این خانقاه از مصالح سنگ و آجر و خشت استفاده شده و در محوطه آن سکویی مرمری به ارتفاع 50 سانتی متر و عرض هشت متر وجود دارد که به احتمال زیاد محل برگزاری کلاس ها و مراسم مذهبی طلاب بوده است.

طبق تحقیقات انجام شده این خانقاه قبل از شاه نعمت الله ولی صوفی معروف کرمانی ساخته شده و مرکز عرفان و تصوف و عزلت بوده است. همچنین با توجه به بقایای بنای خانقاه، برخی از کارشناسان معتقدند که در کنار خانقاه، مکتب خاص عرفان و تصوف وجود داشته است.

پس از ابوسعید ابوالخیر، مقر ریاضیات و پناهگاه عرفای بزرگی چون شاه نعمت الله ولی و شیخ برهان الدین بوده است.

قدمت این بنا به دوره سلجوقیان می رسد. بنایی بسیار زیبا با مصالح سنگ و ساروج که قسمت هایی از آن با آجر تزئین شده است. گچ بری ها و نقاشی های باقی مانده در محراب هشتی اصلی و اتاق های ضلع شمالی صومعه حکایت از دوره های تاریخی بیش از 500 سال دارد.

در سه طرف این بنا اتاق هایی قرار دارد که برخی از آنها دارای محراب های گچی با تزئینات استادانه و برجسته است. این گچ بری ها چندین بار توسط شهرداری کوبان و اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان مرمت شده است.

این صومعه را آرامگاه صومعه ابوسعید ابوالخیر نیز می نامند. البته این بدان معنا نیست که ابوسعید ابوالخیر در اینجا مدفون است.

مردم بر این باورند که مشاهیر، عارفان، علما و شاعران شاگرد ابوسعید زیادی در این بنا مدفون هستند و به همین دلیل این مکان برای آنها قداست خاصی دارد.

این گورستان دارای سنگ قبرهای تاریخی بوده که به مرور زمان از بین رفته و امروزه اثری از آنها نیست.