باغ کلات نادری؛ باغ و کاخی تماشایی در خراسان

تودی تریپ: باغ کلات نادری (عمارت خورشید) یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری شهر کلات در شمال شرق مشهد در میان دو رشته کوه در استان خراسان رضوی واقع شده است. یکی آن که با نزدیک شدن به شهر کلات منظره حصاری دارد. شهر داخل این حصار است و دیگری در ضلع شمالی. مجموعه باغ خورشید و ملک مقبره نادرشاه افشار در سال ۱۱۶۰ هجری قمری. به دستور او ساخته شد. این بنا بعدها با تغییرات جزئی در دوره حکومت آل جلایر (قرن سیزدهم هجری) در این منطقه به عنوان کاخ مورد استفاده قرار گرفت.

آشنایی با باغ کلات نادری

عمارت خورشید با معماری خاص ایرانی و با قسمتی استوانه ای شکل (94/20 متر از طبقه همکف و 30/11 متر بالاتر از پوشش همان طبقه) ساخته شده است. کاخ خورشید ساختمانی سه طبقه است. طبقه پایین که زیرزمین است، مکانی ترسناک و تاریک است که گفته می شد یا مکانی برای ذخیره گنجینه های کمیاب است یا زندانی برای مردم خشمگین دم در.

دوازده اتاق این عمارت با نقاشی و گچبری تزئین شده است و به نظر می رسد این بنا محل سکونت شاه و خانواده اش بوده است. عمارت خورشید پس از نادرشاه در دوره قاجار نیز به عنوان اقامتگاه مورد استفاده قرار گرفت.

می گویند پس از فتح هند، نادرشاه نجارانی را از هند به ایران آورد تا بر روی این بنا کار کنند. در نگاه اول به نظر می رسد که این بنا به شدت تحت تاثیر تاثیرات معماری هندی قرار گرفته است. زیرا مصالح به کار رفته در نما و مجسمه های میوه ها و پرندگان گرمسیری بر روی آنها ظاهر ساختمان را شبیه به آثار معماری هندی می کند.

اما این املاک در لایه های زیرین خود هویتی کاملاً ایرانی دارد. دوازده اتاق این عمارت با نقاشی و گچبری تزئین شده است و به نظر می رسد این بنا محل سکونت شاه و خانواده اش بوده است. عمارت خورشید پس از نادرشاه در دوره قاجار نیز به عنوان اقامتگاه مورد استفاده قرار گرفت.

این ساختمان سه طبقه در وسط یک باغ بزرگ قرار دارد. زمانی حدود 25 متر ارتفاع داشت، اما با تخریب طبقه سوم، ارتفاع ساختمان به 20 متر رسید. اولین چیزی که می بینید، استوانه ای از نیم ستون های سنگی است که مانند برجی از وسط ساختمان بالا آمده است. این برج در داخل هشت ضلعی است و دارای گنبدی در بالای آن است. نکته جالب فاصله حجم استوانه ای شکل با بقیه بنا است که آنها را به صورت درز انبساط از هم جدا می کند و در بالای سقف طبقه همکف از سنگ برای پوشش این درز استفاده شده است.

معماری دیدنی کلات نادری

ساختمانی سه طبقه است که در وسط باغ بزرگی قرار دارد. باغ مذکور دارای 220 چنار است که از رودخانه کاراسو آبیاری می شود.

نادرشاه افشار از تمام مهندسین مجرب خود برای ایجاد سیستم آبرسانی این باغ استفاده کرد. برای این منظور این مهندسان پس از ایجاد یک شیب تنظیم کننده آب در اطراف کاخ کانالی را برای حمل آب در مسیر حفر کردند. سپس پس از لوله گذاری در این مسیر روی آن را با خاک نرم پوشانیدند. به این ترتیب سیستم آبیاری چنار تکمیل شد.

علاوه بر این، در اطراف کاخ خورشید دریاچه های زیبایی با 156 فواره وجود دارد. از این آبنماها برای آبیاری باغ نیز استفاده می شود.

پس از قدم زدن در باغ و بازدید از درختان بلند چنار، منظره خانه خورشید را خواهید دید. بر اساس گزارش ها ارتفاع این بنا در گذشته به 25 متر می رسید. امروزه به دلیل تخریب طبقه سوم ارتفاع آن به 20 متر کاهش یافته است.

طبقه اول این عمارت ساختمانی هشت ضلعی است که بر روی چهار پله ساخته شده است. ورودی عمارت مذکور در اضلاع هشت ضلعی طبقه اول قرار دارد و به تالار اصلی باز می شود.

در این طبقه در مجموع 12 اتاق وجود دارد که تزئینات آنها مانند نقاشی و گچ بری بسیار منحصر به فرد است. تا چند دهه پیش در این عمارت تصاویری از شاهزادگان کمیاب وجود داشت. امروز اثری از آنها باقی نمانده است.

زیبایی کاخ خورشید مذکور بیشتر مربوط به تزیین نمای بیرونی بنا است که در آن از معماری مغولی- هندی استفاده شده است. کنوانسیون در معماری به ارتفاع دیوارها، حصارها و قلعه ها گفته می شود.

بر بام طبقه اول و در وسط بنای هشت ضلعی برج استوانه ای دو طبقه قرار دارد. گفته می شود این برج محل سکونت پادشاه و خانواده اش بوده است. برج گرد مزبور دارای ترک های نیم ستونی است که به نقش خیار معروف است. در اطراف قسمت داخلی این برج کتیبه ای وجود دارد که بر روی آن سوره نبأ به خط سوم حک شده است.

روش ساخت برج مذکور شباهت زیادی به بناهای مربوط به دوره حکومت پادشاهان گورکان در هند دارد. امپراتوری گورکانی یا مغول نوعی امپراتوری ایرانی با ریشه ترکی با سنت ترک مغول و مسلمان و با فرهنگ ایرانی در شبه قاره هند بود. این امپراتوری توسط شخصی به نام بابر از نوادگان تیمور گورکانی تأسیس شد.