تودی تریپ: معبد اسپاهو قدیمی ترین بنای دوره ساسانی است که در این استان ساخته شده است.
این معبد را گاهی آتشکده یا کلیسا می نامند. این مجموعه در 115 کیلومتری بجنورد تا جنگل گلستان قرار دارد.
آشنایی با بنای سنگی اسپهو
آتشکده معروف اسپهو در روستایی به همین نام در 61 کیلومتری جنوب غربی شهر آشخانه مرکز شهرستان مانه و سملگان در مجاورت جاده گرگان – بوینر قرار دارد.
در روستای اسپهو 14 اثر و محوطه تاریخی وجود دارد که شامل آتشکده اسپهو، قلعه شهر سوخته، معدن تاریخی، بناهای تدفین، قلعه ساسانی، محوطه باستانی اسپهو، حمام، جاده قدیمی، محوطه ساسانی، قنات قدیمی، محوطه اسلامی و محوطه چشمه علی اصغر.
اما مهمترین و شاخص ترین اثر این مجموعه آتشکده اسپهو است که بر روی تپه ای نسبتاً مرتفع در قسمت جنوبی روستای مدرن اسپهو قرار دارد.
آتشکده ها یادگاری از ایران باستان هستند که هنوز در بالای کوه یا در امتداد دشت خودنمایی می کنند.
شکوه تاریخ گرچه ساکت است، از میان طاق هایشان می درخشد. آتشکده اسپاهو یکی از قدیمی ترین بناهای منطقه خراسان شمالی است.
بر اساس نتایج کاوش های باستان شناسی، تاریخچه آتشکده اسپهو را به دوره حکومت ساسانیان نسبت می دهند.
در نزدیکی آتشکده نیز روستایی به همین نام اسپهو وجود دارد. «سپاخو» از کلمه «هسپ» یا «سپ» گرفته شده است که ریشه در زبان پهلوی دارد. با گذشت زمان، این کلمه به اسب تغییر کرد.
برخی معتقدند معبد سنگی اسپاهو آتشکده نیست، بلکه یک کلیسا است. اما هنوز سندی برای اثبات این ادعا پیدا نشده است.
شکل گرد محراب، آتشدان و سوراخ های سقف گنبد گمان می رود که دریچه های دود باشد که تأیید می کند که این آتشکده اسپاهو است.
قدمت آتشکده اسپاخو حدود 2500 سال تخمین زده شده است و علاوه بر سقف گنبدی، بنا از سنگ تنه و ساروج و تیرهای چوبی نیز در ساخت آن استفاده شده است.
این سازه دارای ترکیبی از گنبد و ایوان است که سابقه ای کهن در معماری بناهای ایرانی دارد.
فضای داخلی تالار آتشکده با گنبد بالای آن مربع است و دارای سه ورودی از شمال، جنوب و شرق است.
ورودی های شمالی و جنوبی تالار ورودی های خارجی بنا هستند و ورودی های شرقی تالار اصلی را به ایوان متصل می کند.
یکی از مهم ترین نکات در تزئین ایوان وجود 2 پنجره کور در نماهای شمالی و جنوبی است که شباهت زیادی به نمونه های هخامنشی دارد.
عناصر معماری بنای اسپاخو تلفیقی از سبک های معماری بناهای مذهبی و حکومتی دوره تاریخی ایران با تاکید بر دوران ساسانی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی و کاربری مذهبی آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تحقیقات باستان شناسی دوره تاریخی منطقه.
بنای اسپاهو در سال 1345 توسط تیم باستان شناسی شناسایی و سپس در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
اگرچه این منطقه در گذشته بسیار غنی و سرسبز بوده و وسعت باغ ها و مزارع بسیار بیشتر بوده است، اما امروزه به جز چند باغ میوه که اطراف آتشکده را احاطه کرده اند، چیزی دیده نمی شود.
موقعیت بنای سنگی اسپاهو
معبد سنگی اسپاهو که به معبد آتش یا کلیسای اسپهو نیز معروف است، قدیمی‌ترین بنای دوره ساسانی در خراسان شمالی است.
این آتشکده در 115 کیلومتری جاده بجنورد – گلستان و 65 کیلومتری شهر آشخانه و مرکز شهرستان مانه و سملگان واقع شده و در ضلع غربی آن قرار دارد.
موقعیت این بنا بر روی تپه ای بلند در دامنه جنگل های کاج و سرو و در کنار روستای اسپهو است. معماری این کلیسا ترکیبی از گنبد و ایوان است که اغلب در بناهای تاریخی و اسلامی یافت می شود.
از منظری دیگر، این بنا می تواند بر اساس طرح پای فیل یا پافیلی باشد که یکی از بادوام ترین انواع معماری است.
رواقی با پلان چهار گوش، تالار و اتاق چهار گوش در قسمت شرقی ترکیب کلی این بنا را تشکیل می دهد.
سقف اتاق به صورت گنبدی و به صورت دریچه های نیمکره ای و شبیه گنبد طاق های چهارگانه ساسانی است.
گفته می شود نام این روستا در زبان پهلوی کلمه «هسپ و اسپ» است و به تدریج به اسب تبدیل شده و احتمالاً پرورش اسب در این منطقه رواج داشته است.
ویژگی های معماری این بنا از جمله استفاده از سنگ های تراشیده نشده، تیرهای کوچک چوبی از درختان ارس، ساروج و نحوه ساخت طاق و طاق نما و سایر موارد به کار رفته در این بنا، نشان می دهد که زمان ساخت آن اوایل دوره ساسانی است. و اسلام اولیه به شام آل بویه باز خواهد گشت.
بنای اسپاخو در واقع قوی‌ترین اثر تاریخی قرون پیش از اسلام در استان خراسان است و از اهمیت تاریخی بالایی برخوردار است.
علاوه بر این وجود آتشدان و سوراخ هایی در سقف برای خروج دود، احتمال ساخت این معبد را زرتشتیان افزایش می دهد.
این سازه سنگی در 115 کیلومتری بجنورد به سمت جنگل گلستان و در بیش از 50 کیلومتری غرب شهر آشخانه قرار دارد. آتشکده اسپاهو در نزدیکی روستایی به همین نام سالهاست که متروکه است.
آدرس: 61 کیلومتری جنوب غربی شهر آشخانه
