آرامشی از گذشته در قلعه کَرشاهی اصفهان

تودی تریپ: قلعه کرشاهی که به قلعه دزدان نیز معروف است در نزدیکی شهرستان آران و بیدگل و در نزدیکی ابوزیدآباد قرار دارد. قدمت این بنا با مساحتی بالغ بر 4000 متر مربع به دوران قبل از اسلام می رسد.

از این قلعه برای دفاع در برابر هجوم مغولان و دیگر دشمنان استفاده می شد که متأسفانه بعدها به لانه راهزنان و شورشیان تبدیل شد. پس از ارگ بم، قلعه کرشاهی بزرگترین بنای خشتی ایران است.

این اثر تاریخی که به عنوان یکی از مکان های دیدنی آران و بیدگل شناخته می شود، در تاریخ ۴ خرداد ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۵۸۹۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آشنایی با قلعه کرشاهی اصفهان

قلعه کرشاهی بنایی قدیمی با ارتفاع کم است. این قلعه در اوایل ساخت خود به عنوان قلعه ای برای دفاع در برابر هجوم بیگانگان و مغول ها مورد استفاده قرار می گرفت، اما بعدها به دلیل متروکه و فراموشی به محلی برای راهزنان تبدیل شد. قلعه کرشاهی پس از تخریب ارگ ​​بم در زلزله سال 1384 به بزرگترین بنای خشتی ایران تبدیل شد.

قلعه کرشاهی در گذشته به قلعه گهار شاهی معروف بوده و امروزه به آن قلعه کر شاهی می گویند. نایب حسین کاشی یکی از قانون شکنان دوره قاجار بود که در اواخر حکومت قاجار این قلعه را برای مصارف دفاعی در برابر راهزنان بازسازی کرد.

این قلعه به کویرنشینان کمک کرد تا در برابر حمله مغول مقاومت کنند. در آن زمان حملات مغول زیاد و طولانی بود و قلعه به آنها کمک کرد تا جنگ را از درون قلعه ادامه دهند. با طولانی شدن جنگ، مغول ها به این فکر کردند که آب و ذخایر کم است و شکستن مقاومت آسان است، قلعه را محاصره کردند، اما این قلعه به آب های زیرزمینی دسترسی داشت و این باعث شد بهترین قلعه بیابانی برای ضدحمله ها به دلیل حیله گری معماران ایرانی است که قلعه را در نزدیکی سطح آب زیرزمینی ساخته اند. در آن زمان با حفاری حدود 5 متر می شد به آب های زیرزمینی رسید. پس از چند روز از طریق کانال های زیرزمینی راهی برای خروج از قلعه پیدا کردند و به دشمن حمله کردند.

معماری آرامش بخش قلعه کرشاهی

قلعه کرشاهی دارای معماری کاملاً دفاعی بوده و همراه با دیوارهای دفاعی بیش از 8000 متر مربع مساحت دارد. در ساخت آن از خاک ماسه‌ای کوه‌های اطراف استفاده شده است و جز رج چینی خشتی برج و دیوارها تزئینی یافت نمی‌شود. بنای آن مربع است و طول هر ضلع آن حدود 210 متر است. ورودی و خروجی قلعه در قسمت جنوبی است اما در قسمت شمالی نیز پناهگاهی وجود دارد. در ورودی یک هشتی با 4 اتاق زمستانی وجود دارد. همچنین 10 اتاق تابستانی در این ساختمان وجود دارد. مساحت هر اتاق 10 متر مربع است و در قلعه کرشاهی 17 اتاق به همراه اتاق های گلمان وجود دارد.

در اطراف قلعه دو دیوار مستحکم به فاصله 5 متر از یکدیگر وجود دارد که در بین آنها خندقی نسبتاً عمیق حفر شده است به طوری که هنگام حمله دشمن و عبور از دیوار اول، خندق پر از آب می شود و مانعی برای راه اندازی می شود. آنها برای پیشروی در داخل آن تبدیل به یک قلعه می شود در هر 10 متر یک برج در اطراف خندق وجود دارد که تک تیراندازها در آن مستقر بودند.

پس از دو دیوار دفاعی به دیوار اصلی قلعه می رسیم که با پنج برج احاطه شده است که ارتفاع آن 9 متر و برج اصلی حدود 12 متر است.

اطراف قلعه مجموعه ای از اصطبل ها به مساحت 1360 متر مربع است. قلعه کرشاهی دارای دو حیاط است که یکی به عنوان حیاط مرکزی و دیگری حیاط غلام است که در وسط هر یک حوض آبی قرار دارد. در صحن گلامان گودالی مدور وجود دارد که محل زمین‌کشی شترها بوده است.

در حیاط میانی قلعه حوض بزرگی قرار دارد که تلفیق فضایی آن با اتاق های اطراف و برج های بلند و مستحکم طراحی خاصی به کرشاهی بخشیده است.

در مجموع ساختار منحصر به فرد و خشتی معماری دفاعی قلعه به حفظ امنیت داخل قلعه در برابر حملات دشمن کمک می کند و از نظر سازماندهی و انسجام فضایی یکی از کامل ترین قلعه های کاشان و شهرهای اطراف به شمار می رود که امروزه پس از گذشت چندین سال همچنان زحمات و درایت سازندگان آن در رعایت استحکامات و ملاحظات امنیتی و دفاعی بر کسی پوشیده نیست.