مسجد جامع افین؛ قطعه‌ای از تاریخ و آرامش در قلب شهر

تودی تریپ: افین یکی از روستاهای بُزُر و آباد از توابع دهستان زهان است و در 85 کیلومتری جنوب شرقی قاین واقع شده است، در گذشته ام الکاری بوده و قدمتی طولانی دارد، اما زلزله های سال های اخیر باعث کاهش جمعیت شده است. . مسجد جامع افین واقع در بافت قدیمی روستا متعلق به دوره سلجوقیان است. در دوره های بعدی به آن اضافه شد یا قسمت هایی از آن مرمت و بازسازی شد.

آشنایی با مسجد تاریخی افین

مسجد جامع افین با ساخت و ساز ماندگار و طراحی و معماری دیدنی از دوره سلجوقیان به یادگار مانده است. امروزه این مسجد از ساختمانی فرسوده تشکیل شده که فقط دیوارها و گلدسته های اطراف ایوان باقی مانده است.

برخی معتقدند که قدمت بنای اولیه به قرن سوم تا چهارم هجری قمری باز می گردد. این مسجد به سبک آذری ساخته شده و دارای آجرکاری و گچ بری چشمگیر است.

این مسجد نیز مانند مسجد جامع قاین دارای یک ایوان اصلی بزرگ در وسط و دو شبستان در اطراف ایوان ها است. طول گلدسته ها به 15 متر می رسد که 12 متر از آن باقی مانده است.

در میان گلدسته ها راهرویی پلکانی شکل وجود دارد که به طبقات بالای مسجد منتهی می شود.

نمازخانه و عبادتگاه زنان و مردان مجزا بود و 15 رواق در اطراف صحن قرار داشت. منبر این مسجد از سنگ و گل و گچ ساخته شده و آیاتی از قرآن بر روی آن دیده می شود.

این اثر گرانبها در 26 آذر 1377 با شماره ثبت 2182 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و هم اکنون یکی از بناهای قاین به شمار می رود.

روستای آتین مقصد گردشگری شهرستان زیرکوچ یکی از روستاهایی است که بناهای تاریخی فراوان و مناظر طبیعی زیبا را در دل خود جای داده است.

مسجد جامع، قلعه، بنای تاریخی، کاروانسرا، آسیاب آبی، برج‌ها و مناظر جذاب و باغ‌های بزرگ زرشک از بهترین مناطق گردشگری این روستا در شهرستان زیرکوه است.

در میان آثار تاریخی و طبیعی بی نظیر روستای آتن، مسجد تاریخی این روستا همچون نگینی می درخشد و چشم هر بیننده ای را خیره می کند. مسجد جامع افین یک مسجد تک دری است و معماری بسیار دقیق و هنرمندانه ای دارد.

فضاهای مسجد شامل ایوان اصلی نمازخانه های شرقی و غربی و قسمت های مختلف دیگری است که کتیبه ای از سوره خال اتی بر ایوان حک شده است.

این مسجد در تاریخ 26 آذر 1377 با شماره ثبت 2182 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، لازم به ذکر است بسیاری از آثار تاریخی و معماری شهرستان زیرکوه بر اثر زلزله تخریب شده و تنها دو اثر مهم این شهر به نام جامع است. مسجد عفین و رباط زردان همچنان پابرجاست.

معماری خاص مسجد عفین

بنای کنونی مسجد به ویرانه ای تبدیل شده است که دیوارهای آن به همراه گلدسته های اطراف ایوان باقی مانده است.

مسجد عفین بزرگ مانند مسجد جامع قاینات دارای یک ایوان اصلی و بزرگ در وسط و دو شبستان در اطراف ایوان است، راهروی پلکانی از میان تسبیح ها وجود دارد که می تواند به طبقات بالای مسجد برود.

نمازخانه و عبادتگاه خواهران و برادران از یکدیگر جدا بود و در اطراف صحن پانزده رواق قرار داشت.

این مسجد دارای یک ایوان و دارای معماری بسیار دقیق و هنرمندانه است. فضاهای مسجد شامل ایوان اصلی شبستان های شرقی و غربی و قسمت های مختلف دیگر است.

در اطراف ایوان کتیبه ای به خط طلوع از سوره هل اتی نوشته شده است و نام بانی و معمار مسجد استاد فهرالدین کاینی بر بالای محراب به خوبی نمایان است. گنبد اصلی مسجد تک پوسته است و با سادگی و زیبایی هنرمندانه ساخته شده است.

در داخل ایوان محراب با تزئینات گچ بری دیده می شود. در ضلع شرقی و غربی بنا دو مناره با نقوش زیبای آجری وجود دارد. این مناره ها به ارتفاع 5 متر و به شکل شش ضلعی هستند که تا همین اواخر صدای مؤذن از آن به گوش می رسید.

زیبا و جالب منبر مسجد خشتی است که در انتهای هشتی و در کنار محراب اصلی قرار دارد.

تزئینات به کار رفته در منبر آجری شامل گچبری ظریف از گره ها و گل های پررنگ است. ایوان اصلی توسط عوامل انسانی تخریب شد و در اثر زلزله سال ۷۶ اکنون با تلاش میراث فرهنگی بازسازی و مرمت شده است.

قلعه افین: در بافت تاریخی روستا قرار دارد و دارای پلانی مدور و ورودی بزرگ با در سنگی است. ضخامت سنگ در قلعه ده سانتی متر و قطر آن بیش از یک متر و نیم است. این قلعه دارای دو خروجی است که در مواقع اضطراری استفاده می شود.

قلعه کوه: این قلعه بر فراز کوهی قرار دارد و از جنوب غربی به شمال شرقی امتداد دارد. از مولفه ها و عناصر معماری قلعه که قابل تشخیص است می توان به برج، حصار و آب انبار اشاره کرد.

آسیاب آبی: افین در گذشته دارای پنج آسیاب آبی بوده که امروزه تنها یکی از آنها سالم باقی مانده است و خرابه های آسیاب های دیگر باقی مانده است. آسیاب اصلی آتن نیز که در ورودی روستا قرار دارد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مقبره چهار گنبدی: نام این بقعه به دلیل وجود چهار گنبد کوچک در بالای بقعه است. این بقعه آرامگاه امامزاده عمرو بن داوود (ع) از نوادگان حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام) است که احتمالاً با چند واسطه نسبت به عباس بن امیرالمومنین (ع) دارد.