خانه و ساباط مستوفی؛ خانه‌ای که تاریخ و فرهنگ در آغوش دارد

تودی تریپ: بشرویه که یکی از شهرستان های استان خراسان جنوبی است در شمال غربی آن واقع شده و از نظر تاریخی یکی از شهرهای قدیمی ایران به شمار می رود.

بشرویه یکی از معدود شهرهای ایران است که ساختار شهری سنتی دارد. شالوده شهری بشرویه حاکی از آن است که این شهر از آغاز گسترش خود در دوره تیموریان به عنوان شهری با رشد نسبتاً سریع بنا شده است.

از آنجایی که خانه مستوفی و ​​ساباط در بافت تاریخی شهر قرار دارند، بازدید از آن آسان است و تنها کافیست به خیابان مستوفی این شهر برسید.

درباره شهر تاریخی بشرویه و خانه مستوفی

مهمترین سند کالبدی تمدن بشرویه از قدیم الایام وجود میدان تقریبا مستطیل شکل آن در مرکز شهر و در وسط خیابان اصلی بازار قدیمی بشرویه است. با تخریبی که برای ساخت خیابان در دوره پهلوی انجام شد و میدان جدید وسط آن پس از انقلاب ایجاد شد، اکنون تنها یکی از گوشه سمت راست میدان باقی مانده است.

جاده های بشرویه در مسیر قنات هایی که از کنار کوه رقه سرازیر می شدند تشکیل می شد و مهم ترین گذرگاه قدیمی بافت، کوچه حسینیه رباطی و بازار اصلی بشرویه بود که پس از عبور از مسیر به سمت غرب ادامه می یافت. میدان اصلی شهر سمت چپ شهر است.

خانه مستوفی در خیابان ملاعبدالله تونی بشروی و کوچه مستوفی در بشرویه واقع شده است.

سبک معماری و بادگیرهای زیبا در ضلع شمال شرقی این سازه و تزئینات گچ بری در سایر قسمت های بنا از ویژگی های بارز خانه مستوفی به شمار می رود. نقشه کلی بنا مستطیل شکل است و ورودی آن در وسط ضلع جنوب غربی قرار دارد.

تزئینات بنای مستوفی شامل آجرکاری روی ازاره ها و پشت بام ها و کاشی های سبز-آبی است.

دالبری در پنجره‌های زیرزمینی جلوی ایوان استفاده می‌شده است، این کاشی‌ها در کنار هم قرار گرفته‌اند تا فضایی الماسی شکل ایجاد کنند و همچنین برخی از پنجره‌های مشبک کولافرنگی نیز به همین شکل به نظر می‌رسد، اما در حال حاضر به دلیل پوشیده شدن سطح گلی آن، شناسایی دقیق آن امکان پذیر نیست.

در مورد تزیینات گچ بری بنا باید گفت که استفاده از گچ در این بنا در اندود دیوارها به کار رفته است، علاوه بر این تزیینات رسمی در زیر طاق ها، سنگفرش ها و همچنین زیر گنبد خوژنه دیده می شود. .

رسمی سازی انجام شده بر روی بام دریاچه در نهایت به فضایی مدور ختم می شود که در بالای آن پرنگی قرار گرفته است. سرستون های ایوان بنا نیز به مکاکر گچی ختم می شود و بر روی آن طاق های نیم دایره ای اجرا شده است که شبیه تنگبری در نمای بادگیرها است.

در خصوص تعمیرات انجام شده در ساختمان مستوفی فقط بادگیرها تعمیر شده و در سایر قسمت های ساختمان اقدام خاصی صورت نگرفته است.

معماری خانه تاریخی و دیدنی مستوفی

این خانه که در دوره قاجاریه توسط فردی به نام مستوفی ساخته شده است در بافت تاریخی شهر بشرویه قرار دارد. این خانه که در ضلع غربی منطقه میان ده قرار دارد، مربوط به اوایل دوره قاجاریه و دارای ایوان های ستون دار مجلل است.

آنچه این خانه را از سایر بناهای مشابه متمایز می کند، سه بادگیر مرتفع متوالی است که روی سقف آن در سمت شمال شرقی قابل مشاهده است.

روی دهانه هر یک از فنرهای بادگیر یک الگوی گچ بری ساخته شده است. در مجاورت این خانه، سبت با ارزشی قرار دارد که نام خود را از خانه مستوفی گرفته است و از معدود سبات های باقی مانده از مجموعه سبات های قدیمی خراسان جنوبی است. زیبایی و ساخت خاص آن باعث شد در 14 تیر 1383 با شماره ثبت 11920 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت برسد.

پلان این خانه مستطیل شکل و دارای حیاط مرکزی است که اطراف آن اتاق ها و قسمت های مختلف خانه چیده شده است.

حیاط از سمت جنوب غربی وارد شده و ورودی در این قسمت از خانه قرار دارد.

سطح حیاط با آجرهای مربع کوچک سنگفرش شده است و در ضلع شمال شرقی آن بر روی پشت بام منظره ای از سه بادگیر را می توان مشاهده کرد که از زیبایی های این بنا به شمار می رود. در وسط حیاط یک حوض مستطیل شکل آبی کوچک وجود دارد که جلوه این خانه را بیش از پیش جذاب کرده است و ورودی اتاق ها و راهروهای اطراف حیاط با تزئینات رسمی معروف به کاشاگی تزئین شده است.

طاقچه که در جلوی در ورودی قرار دارد، سطحی صاف دارد و قسمت فوقانی آن با دو ستون هشت ضلعی، دو نیم ستون و سه طاق تاب تزئین شده است. دو طرف ایوان دو طبقه است که با چند پله به داخل بنا منتهی می شود و دیوار ضلع غربی حیاط عمارت با پنج طاق نما عمیق و بلند تزئین شده است، این طاق ها دارای تشریفات گچی است.

ورودی چند اتاق در ضلع جنوبی و شمالی بنا دیده می شود و طاقچه ها و طاق های زیبایی در قسمت فوقانی و اطراف ورودی ها ساخته شده است. از چوب برای ساخت در و پنجره های ساختمان استفاده کردند که با شیشه های رنگی تزئین شده است.

در قسمت جنوب غربی بنا، حوض خانه قرار دارد که به شکل هشت ضلعی ساخته شده و دارای پرنگ است، برای تزیین آن از رسمی سازی استفاده کرده اند. بنای خانه دارای زیرزمینی است که به عنوان انبار مورد استفاده قرار می گرفت با طاق کمی و آجرهای مستقیم.