آتشکده یزد؛ جاذبه‌ای بی‌همتا و تماشایی

تودی تریپ: آتشکده نمونه ای از معابد زرتشتیان است که آتش در آن جایگاه ویژه ای دارد و مهمترین نیایش های مذهبی مانند اوستا خوانی و گاتاها در آن و در مقابل آتش اجرا می شود.

آتشکده یزد که با نام‌های دیگری مانند آتشکده بهرام یزد و خانه زرتشتیان یزد نیز شناخته می‌شود، یکی از این عبادتگاه‌ها است که در دوره پهلوی اول ساخته شده و برای زرتشتیان ارزش زیادی دارد. این مکان به آتشکده ورهرام نیز معروف است و آتش مقدس ورهرام را در خود جای داده است که در ادامه به تفصیل درباره آن صحبت خواهیم کرد.

بد نیست بدانید که درهای این مکان از دهه 1960 (اواخر دهه 30 یا اوایل دهه 40) به روی بازدیدکنندگان باز شده است.

آشنایی با آتشکده یزد

از نظر تاریخی آتشکده یزد از دو قسمت تشکیل شده است. یکی ساختمان او و دیگری آتشی است که در آن نگهداری می شود. ساختمان آتشکده یزد با حمایت مالی پارسیان (زرتشتیان مقیم هند) و در زمان رضاشاه ساخته شد.

در کنار ساختمان آتشکده نیز مخزن آبرسانی مجموعه قرار دارد. تالار جانبی مجموعه که تالار ورجاوند نام دارد توسط یک خانواده تروریست زرتشتی مدرن به نام “فمیلی ورجاوند” ساخته شده و اکنون به عنوان نمایشگاه مورد استفاده قرار می گیرد.

اما آتش بهرام یا آتش نگهداری شده در این آتشکده سابقه ای نزدیک به 1500 سال دارد و آتشکده اصلی یکی از آتشکده های مهم عصر ساسانیان آذر فرنباغ فارس است. این آتش پس از حمله اعراب مدتها در غار اشکفت یزدان نزدیک آکدا و سپس در روستاهای زرتشتی نشین مانند شریف آباد اردکان پنهان بود تا اینکه در زمان پهلوی امکان قرار دادن آن در آتشکده یزد فراهم شد.

بر اساس باور زرتشتیان، آتش نماد «آشا» یا «اردیبهشت» به عنوان یکی از فرشتگان یا یکی از خصوصیات خداوند (اهورامزدا) است. «اشا» مظهر نظم و هنجارها در جامعه و جهان است و نماد مادی آن آتش است.

اما پیدایش آتشکده ها پیش از دین زرتشتی است. آتش نقش مهمی در شهرنشینی و تمدن داشته است و از زمان عشایر تا انقلاب کشاورزی کمک زیادی به انسان در صنعت، پزشکی و تامین روشنایی کرده است.

آتشکده مکانی بود که مردم یک شهر یا روستا در آن آتش نگه می داشتند تا در صورت نیاز به آن دسترسی داشته باشند. پس از ظهور دین زرتشت در ایران، آتشکده ها مکانی مذهبی پیدا کردند و به محلی برای برگزاری جلسات مذهبی پیروان این آیین تبدیل شدند.

آتش بهرام یا وراهرام به آتش بزرگ و اصلی گفته می شود که در ایران باستان در آتشکده اصلی شهر نگهداری می شد. آتشکده ای که نگهبان این آتش است به عنوان آتشکده اصلی و مرکزی شهر شناخته می شود. پس از اسلام بسیاری از آتشکده های بهرام با تغییراتی در ساختمان و معماری به مساجد کامل شهرها تبدیل شدند.

معماری دیدنی آتشکده یزد

با گذر از درب ورودی آتشکده یزد، چشمت به دریاچه ای می افتد که درست روبروی ساختمان اصلی قرار دارد. یکی از ویژگی های آتشکده ها وجود آب در کنار آنهاست که در ساختار همه این بناها به چشم می خورد. از زمان های قدیم آتشکده ها ساختمان هایی ساده و بی زرق و برق بوده اند و معمولاً هیچ تزئینی در هیچ یک از آنها دیده نمی شود.

آتشکده یزد نیز از همین قاعده پیروی می کند و ساخت آن از معماری آتشکده ایرانیان در هندوستان و معماری هخامنشیان به ویژه تخت جمشید الهام گرفته شده است.

ساختمان اصلی آتشکده به گونه ای قرار گرفته و طراحی شده است که بتواند از نور خورشید حداکثر استفاده را ببرد و در نتیجه انرژی زیادی را در خود حفظ کند. آب مورد نیاز مجموعه از آب انبار، گاورو (1)، پاکانه (پله در قنات) و جاده قنات تامین می شود که همگی قابل بازدید هستند. در محوطه مجموعه حمام ها و سرویس های بهداشتی قدیمی نیز وجود دارد که بازدیدکنندگان را با سبک زندگی مردم 80 سال پیش آشنا می کند.

ساختمان اصلی آتشکده در وسط حیاط و بر روی سکویی به ارتفاع 21 متر از سطح زمین قرار دارد و با بالا رفتن از 8 پله به ورودی آن می رسید. حیاط آتشکده همیشه سبز است و درختان سرو و کاج در آن خودنمایی می کنند.

در جلوی بنای اصلی سرستون‌های سنگی وجود دارد و پای دیوارها با سنگ‌های گل‌دار تزیین شده است که همگی از آثار هنرمندان اصفهانی است. سنگ ها را در اصفهان تراشیدند و سپس به یزد منتقل کردند.

پس از ورود به ساختمان، دیوارهای مزین به تصاویر زرتشت و آیاتی از انجیل اوستا را می بینیم و اندکی بعد چشمانمان با آتش مقدس روشن می شود.

آتشکده وراهرام با تأثیر هنر معماری هخامنشی در ساخت تخت جمشید و سبک معماری ایرانی هند ساخته شد. از ویژگی های آتشکده وراهرم می توان به نبود تزئینات زیاد و حفظ اصل سادگی در ساخت بنا اشاره کرد.

ساختمان آتشکده در وسط حیاط بزرگی با درختان همیشه سبز سرو و کاج قرار دارد. از زیبایی های آتشکده وراهرم می توان به تصویر فروهر (جواهر زندگی) و ستون های سنگی آن که جلوه خاصی به آن بخشیده است اشاره کرد.

سرستون ها به همراه سنگ های گلدار که در پایه دیوار تالار اصلی قرار گرفته اند، کار معماران اصفهانی است. تابلوی فروهر که بالای دروازه ورودی قرار گرفته از آثار معماران یزدی به شمار می رود.

به گفته زرتشتیان، بیشتر آتشکده ها در کنار آب ساخته می شدند. لذا برای رعایت این اصل حوضی در مقابل آتشکده تعبیه شد. این حوض مدور در ورودی املاک قرار دارد.

پس از عبور از حیاط به ساختمان آتشکده می رسیم که در جلوی ورودی های آن ایوانی دارد. پس از بالا رفتن از پله ها و عبور از ایوان وارد ساختمان آتشکده می شویم. بر دیوارهای تالار اصلی تصاویر منسوب به زرتشت و آیاتی از انجیل (اوستا) دیده می شود. علاوه بر این، یک اتاق کوچک با دیوارهای شیشه ای در مجاورت تالار اصلی بنا وجود دارد که در آن آتش مقدس نگهداری می شود.