باغ موزه نادری؛ جاذبه‌ای درخور توجه در مشهد

تودی تریپ – دفتر گردشگری: نادرشاه افشار از معدود پادشاهان ایرانی پس از اسلام است که برای استقلال و یکپارچگی ایران جنگید و در این امر پیروز شد. آرامگاه نادرشاه بنایی است در مجموعه باغ موزه نادری مشهد که توسط مهندس هوشنگ سیحون به یاد نادرشاه افشار طراحی و ساخته شده است.

مجسمه 6.5 متری سوار برنزی نادر با مجسمه 3 پیاده در کنار اسب در شهر رم ایتالیا ساخته و به مشهد منتقل و بر روی پایه آن قرار داده شد. طراحی مجسمه توسط استاد ابوالحسن صدیقی تهیه شده و ریخته گری برنز آن در کارخانه بروتی ایتالیا انجام شده است.

آشنایی با باغ موزه نادری

مجموعه باغ موزه نادری شامل آرامگاه نادرشاه افشار (1100-1160 هجری قمری) معروف به ناپلئون شرق به همراه موزه در باغی به نام باغ نادری در مرکز شهر مشهد قرار دارد.

هوشنگ سیحون، طراح و معمار این بنا، با کنار هم قرار دادن نمادهای تاریخی در ساختاری منسجم و هماهنگ، اثری جدید، منحصر به فرد و خلاقانه خلق کرده است. این مجموعه یکی از بهترین نمونه های معماری مدرن ایران است که پس از بقعه امام هشتم شیعیان امام رضا (ع) مهمترین مکان گردشگری و تاریخی این شهر به شمار می رود.

نادرشاه در زمان حیات خود دستور ساخت مقبره کوچکی شبیه به تاج محل در هندوستان داد که در زمان حیات او به پایان نرسید. این بقعه کوچک در سال ۱۱۴۵ هجری قمری در مجاورت چهاربه شاهی و در مقابل حرم امام زا (ع) از خشت و گل ساخته شده است.

قوام السلطان در اواخر عهد قاجار (1296 هجری قمری) مقبره جدیدی برای او ساخت و استخوان های نادرشاه را از تهران به این آرامگاه منتقل کرد. بنای جدید که در محل فعلی آرامگاه نادرشاه قرار داشت مدتی پابرجا ماند تا اینکه انجمن ملی آثار باستانی ایران شروع به ساخت بنای جدید و بنای کمکی و محوطه سازی آن در همان محل آرامگاهی که توسط آن ساخته شده بود. قوام السلطنه در سال 1335 سال پس از هجری قمری.

این کار در سال 1336 آغاز شد و بنای آرامگاه جدید در 12 فرودین 1342 در باغ نادری بازگشایی شد.

طراحی باغ و مقبره بر اساس اشکال مربع و مثلث و قنات ها، دریاچه ها و نهرها بر اساس باغ های ایرانی طراحی شده است. باغ از چهار طرف توسط چهار خیابان به هم متصل شده است و آرامگاه با دیواری از سنگ های گرانیتی و حصارهای آهنی احاطه شده است.

در ابتدای مجموعه، مجسمه برنزی نادرشاه افشار، ساخته ابوالحسن صدیکی، مجسمه ساز ایرانی، سوار بر اسبی سرکش و در موقعیت رهبر قدرتمندی که از جلو حمله می کند و سه سرباز پیاده با سلاح در دست پشت سر او قرار دارد. بر روی قطعه سنگی بلند بالای برج مقبره دیده می شود. در پای برج قبر لوله توپ جنگی متعلق به سال 1591 است که ایرانیان آن را از مهاجمان پرتغالی گرفتند.

بنای اصلی بقعه دارای سه ایوان شرقی، جنوبی و غربی است که به یکدیگر متصل هستند. مصالح به کار رفته در ساختمان سنگ های گرانیت خشن و سخت منطقه کوهستانی مشهد و یکی از بادوام ترین و سخت ترین سنگ های ایران می باشد.

تالار تدفین مربع شکل از دو دیوار سنگی قرمز بسته و دو ستون روباز تشکیل شده است و در گوشه این میدان سنگ قبری کمیاب قرار دارد. پوشش مقبره درست مانند سیاه چادر عشایری است که نادر در آن به دنیا آمده و کشته شده است.

در ساخت ستون های تالار تدفین، کلاهخودهای کزلباش های عصر افشاریه الگوبرداری شده است. سنگ قبر بر اساس طرح و شکل الماس نور دریا، سوغات گرانبهای فتح هند توسط نادرشاه، تراشیده شده است.

بازدید از موزه نادری

مجموعه موزه نادری دارای دو تالار است که در یکی از آن ها اشیاء و آثار تاریخی دوره افشار از جمله انواع اسلحه، لباس و لباس نظامی سربازان دوره افشار، نقاشی ها و صحنه های نظامی نادر، تجهیزات سوارکاری از دوره افشار به نمایش گذاشته شده است. از دوره افشار تا قاجار، چند نسخه خطی نفیس از جمله یک نسخه از تاریخ کاشف نادری و دو شمشیر متعلق به نادر و تالار دیگری که در سال 1373 به مجموعه اضافه شد، عکس ها و اطلاعات تاریخی مربوط به زندگی نادر را به نمایش می گذارد. انواع سکه ها، ظروف و سایر اشیاء اهدایی از دوره صفویه تا امروز را در بر می گیرد.

در گوشه باغ، ساختمان های فرعی مراکز اجتماع، کتابخانه، کارگاه و گلخانه هماهنگ با ساختمان آرامگاه در نظر گرفته شده است. در گوشه شمالی بقعه مزار محمدتقی خان پسیان سردار خراسانی، از سربازان اواخر دوره قاجار و اولین ایرانی که دوره خلبانی طراحی شده توسط هوشنگ سیحون را گذراند، قرار دارد.

این مجموعه در پایان سال 1395 بر اساس طرح بهسازی جدید مورد بازنگری و مرمت قرار گرفت و پس از 6 ماه تعطیلی مجدداً افتتاح شد و اکنون تحت مدیریت سازمان میراث فرهنگی است.

باغ موزه نادری مشتمل بر دو تالار است که آثار و اشیای مربوط به اواخر صفویه و دوره افشاریه و پس از آن را به نمایش می گذارد و عمدتاً حاوی نسخ خطی نفیس از جمله تاریخ جهانگشا نادری اثر میرزا مهدی خان استرآبادی، سکه، خنجر و انواع تفنگ های سارپر است. ، تپانچه، تفنگ جنگی و اقلام مربوط به روحیه جنگندگی و شجاعت نادرشاه. همچنین در قسمت باغ موزه آرامگاه سرهنگ محمدتقی خان پسیان سردار شجاع خراسان قرار دارد.

ستون های اطراف تالار نیز به صورت هشت مثلث با چهار پایه بالا و پایین است که نشان از کلاه کمیاب دارد.

این مجموعه در چهار راه شهدا (ندری سابق) واقع شده است. برای رسیدن به موزه باغ نادری از هر کجای مشهد که هستید کافیست تابلوهای معبد مقدس را دنبال کنید. میدانی بالای حرم، میدان شهداست که مقبره نادر و موزه باغ نادری در آن قرار دارد.

اگر با قطار به مشهد برسید، فاصله چندانی با مقبره ندارید و اگر با مترو یا اتوبوس سفر می کنید، نزدیک مقبره پیاده شوید و تا میدان شهدا پنج دقیقه پیاده روی خواهید داشت.