کاروانسری دیرگچین؛ جاذبه‌ای دیرینه و جالب در قم

تودی تریپ: در جاده قم به گرمسار بزرگترین کاروانسرای ایران، کاروانسرای دیر گچین قرار دارد که بیش از 1700 سال قدمت دارد. سنگ بنای اولیه این کاروانسرا در دوره ساسانیان و احتمالاً در دوره پادشاهی اردشیر بابکان به عنوان یک قلعه نظامی گذاشته شد و به مرور زمان در دوره های سلجوقی، صفویه و قاجار بازسازی شد. اما بیشتر تغییرات در آن در زمان صفویه رخ داده است.

کاروانسرای دیر گچین 12 هکتار مربع شکل و چهار ایوان دارد و دارای 6 برج نگهبانی و 44 حجره است. این کاروانسرا دارای مسجد، آسیاب، سرویس بهداشتی، حمام، اصطبل، مطبخ، حوض، فاضلاب و انبار آذوقه می باشد و به همین دلیل در ایران به عنوان مادر کاروانیان شناخته می شود. توانایی پاسخگویی به تمام نیازهای مسافران

شناخت کاروانسرای دیرقین

«کاروانسرای دیر گچین» در 80 کیلومتری شمال شرقی قم قرار دارد و به «مادر کاروانسرای ایران» نیز معروف است. این بنای تاریخی ایران باستان در مسیر «جاده ابریشم» و «جاده تاریخی ری به قم» ساخته شده و امروزه در وسط «پارک ملی کویر» قرار دارد. نام این کاروانسرا جزو آثار ملی ایران است.

بنای دیر گچچین کارونسرا که قدمت آن به امپراتوری ساسانی می رسد نیز در دوره های سلجوقی، صفویه و قاجاریه بازسازی شده است. از این کاروانسرا در تاریخ نگاری ایران با نام های «اردشیر»، «دیر الجاس» و «دیر کاج» نیز یاد شده است. در این میان، نام آدرشیر و ساسانیان در کنار هم، گمانه‌زنی‌هایی را در مورد ساخت کاروانسرای دیر گچین به اردشیر بابکان، امپراتور ساسانی، بیش از هر گزینه دیگری منجر می‌شود.

ناگفته نماند که بناهای تاریخی دیگری مانند «قلعه سنگی محمدآباد خواج» و «قلعه سفالی» نیز در نزدیکی دیر گچین ساخته شده است.

کاروانسرای دیر گتچین بنای چهارطاقی است که نزدیک به 12000 هکتار وسعت دارد. در این کاروانسرا قسمت های مختلفی از جمله دروازه، 4 برج در چهار گوشه با طاق های خمیده و 2 نیم برج در طرفین دروازه، مسجد 300 متری، 2 میران سرا، آسیاب سنگی، حمام با وان آب گرم و گلخانه و نشانگر خزانه، دروازه، 2 دهلیز، ایوان، 4 ستون پایه، نمازخانه، بیش از 40 حجره و حجره، پناهگاه شترها، محل سکونت، پلکان اندرونی و بیرونی به سقف، و 2. چاه.

در خارج از کاروانسرای دیر گچین نیز بناهایی مانند آتشکده مربع و گوشه در ضلع غربی با دیوارهایی به طول 6 متر، دژ، کوره آجرپزی، 2 آب انبار و گورستان ساخته شده است. به 19 هزار هکتار می رسد.

اطراف این کاروانسرا دیواری مربع شکل به ارتفاع بیش از 5 متر، عرض یک متر و طول 80 متر است. این دیوار در قسمت هایی منحنی است. در ساخت این سازه از آجرهایی با آرایش زیگزاگ استفاده شده است. آجرهای ساسانی دارای جزئیات باورنکردنی هستند، زیرا در بازسازی دوره سلجوقی از همان خشت های باستانی استفاده شده است.

بعد از در اول یک هشتی وجود دارد و از هشتی به سمت حیاط بیرون می روید. مسجد، حمام، آسیاب، حیاط خلوت و قسمت های دیگر در این میانسرا قرار دارد. در اطراف این بنای چهار اتاقه 36 اتاق مربع در یک طبقه از چهار طرف دیده می شود که هر کدام تنها یک در دارند. اتاق‌ها و حجره‌هایی که بالاتر از نیم طبقه قرار دارند، دارای ایوان‌ها، دامن‌های فرورفته و طاق‌دار، اجاق‌ها و سقف‌های «چهار شکاف» هستند.

شاه نشین در شمال شرقی کاروانسرای دیر گچین واقع شده است. در این قسمت، نیم طبقه عقب با 8 ضلع ساخته شده است و همچنین دارای اتاق هایی است که هر کدام دارای 3 در هستند. قسمت شمال شرقی قسمت خاصی بود که در دروان قاجار در محل تلاقی شترهای شرقی و شمالی ساخته شد.

امکانات پارک کاروان دیرچین

کاروانسرای دیر گچین پناهگاه هزاران مسافری بوده است که از سفر طولانی خسته شده و مدتی را در این مکان امن و زیبا گذرانده اند. ساخت این کاروانسرا به زمان اردشیر بابکان برمی گردد، در آن زمان این بنا به عنوان قلعه ای مستحکم بر سر راه جاده شلوغ ابریشم قرار می گرفت اما سال ها بعد هدف آن تغییر کرد و به کاروانسرا برای پذیرایی از مسافران خسته تبدیل شد. در آغوش گرمت

امکانات کاروانسرای دیر گچین قابل توجه است در حالی که سایر کاروانسراها فقط از اتاق ها، ایوان ها، استراحتگاه ها و سرپناه های شتر تشکیل شده است، اما در این مجموعه وسیع مغازه ها، حمام ها، آسیاب ها و غیره وجود دارد و البته موقعیت مکانی به ویژه این مکان یکی از دلایل آن است. برای گسترش چشمگیر کاروانسرای دیر گچین. وجود تمامی امکانات مورد نیاز مسافران در این کاروانسرا باعث شده است که کاروانسرای دیر گچین به مادر کاروانسراهای ایران معروف شود.

در اطراف این کاروانسرا عمارت های خشتی زیادی وجود دارد که مربوط به دوره قاجار است. طرح این بناها مستطیل شکل و 200*300 متر است و به صورت کاملاً منظم دور دیوار گلی ساخته شده اند. این کاروانسرا در سال های اخیر مرمت و بازسازی شده است و با قرار گرفتن در کنار جاده آسفالته گرمسار – کم می تواند بار دیگر به مکانی پر رفت و آمد و شلوغ تبدیل شود.