آب انبار شش بادگیر در کدام شهر است؟

تودی تریپ: این بنا توسط شخصی به نام حاج محمد حسین فرزند نورالله یزدی در دوره قاجار ساخته شده است.

می گویند او از ثروت خود برای ساختن آب انبار شش باد یزد استفاده کرد.

این تانک پس از فوت ایشان توسط شخصی به نام آقای بهشتیان نگهداری می شود.

مخزن مذکور را با استفاده از قنات اطراف آن از آب پر کرد تا مردم در فصول گرم سال از آن استفاده کنند.

در سال 1330 در دوره پهلوی این بنا مرمت شد.

امروزه با وجود آبرسانی به منازل، مخازن آب کاربرد خود را از دست داده اند.

از این رو در سال های اخیر در فضای بین درب ورودی این مخزن به گنبد و بادگیرها، خیمه های حسینیه ای برای عزاداری ماه محرم برپا شده است.

مخزن شش باد کجاست؟

آب انبار شش باد یکی از جاذبه های شهر یزد است که در تل یزد، خیابان 10فروردین واقع شده است.

• نشانی: استان یزد، شهر یزد، منطقه تل یزد، خیابان دهم فروردین، کوچه شش باجیر، شهر یزد

شهر یزد را می توان شهر آب انبارها دانست. مشخص است که اقلیم خشک و بیابانی و شرایط آب و هوایی یزد و به دنبال آن بارندگی اندک و اقداماتی برای جبران کمبود آب باعث تشکیل مخازن آبی در این شهر شده است.

تانک شش بادگیری یکی از این مخازن است که امروزه یکی از مکان های معروف یزد به شمار می رود.

این آب انبار مربوط به دوره قاجاریه است و در تاریخ 14 فروردین 1357 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است.

سد شش بادگیری تنها شش بادگیر یزد است که شهرت خود را مدیون سدهای بادی رفیع، زیبا و هشت ضلعی و گنبد عظیم تخم مرغی آن است.

سازندگان بادگیرهای هشت ضلعی برای بهره وری بهتر از بادهای شدید یزد ساختند.

ارتفاع آب انبار و بادگیرها، معماری زیبای بادگیرها، شیروانی های زیبا و تزئینات آجری با مقرنس و کاربردهای جذاب از جمله مزیت های شش بادگیر یزد است.

این مخزن تا چند دهه پیش هنوز پررونق بود و مردم از آن آب می کشیدند. اما امروزه به یک جاذبه تاریخی و مذهبی تبدیل شده است.

فضای بین درب ورودی و گنبد آن برای اسکان خیمه گاه حسینیه استفاده می شود.

آب انبار یزد دارای شش بادگیر، دو ورودی شمالی و جنوبی با دو راه پله و دو پاشیر است که به نظر می رسد ورودی جنوبی مسلمانان بوده و ورودی شمالی نیز مشابه ورودی جنوبی برای زرتشتیان بوده است. اما در برخی منابع این فرضیه رد شده و دلیل آن جمعیت بالای محله و استقرار آن در بافت شهری است.

در ورودی قسمت جنوبی، بین پله های 25 و 26، هشتی با سنگفرش آجری قرار دارد و پس از دهلیز، طاق مخزن آغاز می شود.

ویژگی های سد شش بادگیر یزد

آب انبارها آب انبارهای سرپوشیده ای هستند که در زیر زمین قرار دارند و در جهت رودخانه و قنات ساخته می شوند.

با سرازیر شدن آب از قنات ها و رودخانه ها به سطح زمین، این آب انبارها پر از آب می شوند.

به این ترتیب آب در فصول سرد سال ذخیره می شود تا در مواقعی که آب کمیاب است مورد استفاده قرار گیرد.

همه آب انبارها دارای چهار عنصر خزین، گنبد، پاشیر و بادگیر هستند و بادگیرهای شش گانه یزد نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

در زیر هر یک از این عناصر را شرح می دهیم:

• خزانه یا مخزن: محل ذخیره آب است.

• گنبد: سازه ای نیمکره ای است که به عنوان سقف مخزن عمل می کند و آب را از آلودگی محافظت می کند.

• پاشیر: این قسمت محل قرارگیری شیر مخزن آب است. پاشیرها را اغلب به صورت 8 گوش یا 4 گوش درست می کنند. سکوهایی برای نشستن افراد معمولا در دو جهت پاشیر نصب می شود.

• آسیاب بادی یا هیشانهواکش برای هدایت هوا به مخزن و خنک کردن آب موجود در آن استفاده می شود. تعداد دریچه های هر مخزن آب از یک تا هفت عدد متغیر است و هر چه این عدد بیشتر باشد، آب مخزن خنک تر می شود.

این بنا دارای دو ورودی در ضلع شمالی و جنوبی مخزن است که ورودی اصلی همان ورودی ضلع جنوبی است.

برای این مخزن 55 پله روی مخزن تعبیه شده است.

بین پله‌های 25 و 26 و گذشته از ورودی اصلی، لابی آجری قرار دارد. طاق این تانک بعد از دهلیز شروع می شود.

در سمت دیگر آب انبار و در ضلع شمالی ورودی دیگری قرار دارد که شبیه ورودی ضلع جنوبی است. دریچه این مخزن در این قسمت قرار دارد.

در مجموع این بنا دارای دو شیر آب است که در گذشته توسط اقلیت‌های مذهبی مسلمان و زرتشتی استفاده می‌شده است.

در ساختمان مذکور مخزن بزرگی با گنجایش حدود 2000 متر مکعب آب وجود دارد.

ارتفاع این مخزن حدود 6.12 متر است و توسط قنات هایی که در نزدیکی این مخزن قرار دارند پر می شود.

همچنین بنای مذکور دارای گنبدی تخم مرغی شکل و شش بادگیر است که از ویژگی های آن می باشد.

با توجه به وجود سه بادگیر در ابتدای این بنا و سه بادگیر دیگر نیز بعداً به آن افزوده شده است، تفاوت های جزئی در ساخت آنها دیده می شود.

اما ارتفاع تمامی بادگیرها به 10 متر می رسد و به شکل شش ضلعی ساخته شده اند.

تمامی این بادگیرها در جهت وزش باد قرار گرفته اند تا بتوانند هوای سرد را از همه جهات جذب کرده و برای خنک نگه داشتن آب وارد مخزن شوند.