حتما از یخدان‌های دوقلو سیرجان بازدید کنید

تودی تریپ: یخچال های دوقلو سیرجان که منحصر به فردترین یخچال های دوقلو محسوب می شوند در غرب استان کرمان در سیرجان قرار دارند و این یخچال های طبیعی یا همان یخچال های سیرجان می توانند گردشگران زیادی را به خود جذب کنند.

این اثر در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۸۷۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این یخچال های دوقلو یکی از معمولی ترین یخچال های ایران هستند و در دوره قاجار ساخته شده اند.

این یخچال های دوقلو زمانی یکی از مهم ترین منابع تامین آب شهر سیرجان بوده است.

مردم تمام یخی را که در ماه های سرد سال جمع آوری می کردند در یخچال های دوقلو ذخیره می کردند تا بتوانند در ماه های دیگر از آن استفاده کنند.

آشنایی با یخچال های دوقلوی سیرجان

یخچال های دوقلوی سیرجان در سال 1274 هجری قمری به دست مردم خیر ساخته شد. در قدیم این یخچال ها یخ مردم را تامین می کردند و امروزه به جاذبه های گردشگری این شهر تبدیل شده اند.

این بنا از خشت خام و ملات گل ساخته شده است. در گذشته مردم سیرجان در فصل زمستان این مخازن یخ را پر از یخ می کردند و سپس در فصل تابستان با بستن درها و دهانه ها از یخ استفاده می کردند.

در استان‌هایی مانند کرمان و یزد که هوای گرم تابستان مصرف آب شرب مردم منطقه را افزایش می‌دهد، از دیرباز نیاز به تولید یخ در این مناطق بالا بوده و به همین دلیل این یخچال‌ها دستی هستند. ساخته شده و یخ مورد استفاده در سیرجان و سایر مناطق گرمسیر توسط خود آنها تامین می شود

اجداد ما حوض بزرگ مدور به قطر حدود 20 تا 30 متر و عمق 6 تا 7 متر حفر کردند و گنبدی بسیار بزرگ و مخروطی شکل بر روی آن ساختند تا فضای داخل این یخچال ها خنک بماند.

دو نمونه منحصربفرد از این یخچال‌های طبیعی باقی مانده در سیرجان به دوران قاجاریه و در سیرجان، در غرب محله باغ بمید، در خیابان شیخ فضل‌الله نوری قرار دارند.

متاسفانه این مکان تبدیل به زمین والیبال شده و در حال فروپاشی است.

معماری دیدنی یخچال های دوقلوی سیرجان

در استان هایی مانند کرمان و یزد با توجه به افزایش مصرف آب در فصل تابستان نیاز به تولید یخ احساس می شد.

به همین دلیل این یخچال های طبیعی یخ شهرهای کویری مانند سیرجان را تامین می کنند.

مخازن یخی این یخچال ها با حفاری در اعماق زمین ایجاد شده است.

عمق مخزن یا گودال یخ در حال حاضر حدود هفت متر بالاتر از سطح فعلی است. اما عمق اولیه چاله ها بیشتر بود و تقریباً به عرض دهانه مخزن می رسید.

با گذشت زمان، زمانی که یخچال ها کار نمی کردند، کف آنها مملو از آوار و زباله شد.

قطر چاله های یخ بین 8.5 تا 9.5 متر متغیر است و برای جلوگیری از ورود رطوبت به داخل گودال ها، دیوارهای آنها را با آجر و عایق بندی می کنند.

هر یک از مخازن یخ دارای دو ورودی و خروجی به عرض 130 سانتی متر بود. یخ دریاچه های یخ در فصل زمستان توسط نیروی انسانی شکسته شد و هنگامی که مخزن پر شد، در ابتدای فصل دو دهانه مسدود شد. آب سرد و یخ

با بالا رفتن از نردبانی که در دیواره گودال یخ قرار داشت به مخزن یخ دسترسی پیدا کرد.

بر روی هر یک از گودال‌های یخ، گنبد مخروطی شکل عظیمی قرار دارد که از مواد رسی خام به ابعاد 28×8×28 سانتی‌متر ساخته شده است.

گنبدهای مخروطی شکل بیرونی پلکانی دارند که دسترسی بهتری به بالای گنبد را فراهم می کند و به آن قفسه می گویند و حدود 12.5 متر ارتفاع دارند.

روی آن با ملات کاه پوشیده شده است که عایق بسیار خوبی در برابر نور و گرمای خورشید به شمار می رود. این ملات از ورود هوای گرم از بیرون و خروج هوای سرد از داخل به بیرون ساختمان جلوگیری می کند.

مردم سیرجان در فصل زمستان مخازن را از یخ پر می کردند و در فصل تابستان با بستن درها و دریچه ها از یخ استفاده می کردند.

دیوار سایه بلند و بلندی که تمام جبهه شرقی دو مخزن یخ را پوشانده است منحنی است و در سطح حدود 2.5 متر عرض و در بالا 10.5 متر ارتفاع دارد.

این دیوار در یک خط مستقیم حدود 100 متر طول دارد. در ضلع جنوب غربی دیواری سایه بان با همین منحنی وجود داشت که امروزه اثری از آن باقی نمانده است.

در ضلع غربی دیوار سایه، همانطور که در همه یخچال ها معمول است، دریاچه های یخی وجود داشت که معمولاً مستطیل شکل و کم عمق (بین 20 تا 50 سانتی متر) بودند.

با ریختن آب در دریاچه ها لایه نازکی از یخ تشکیل می شود و با چند بار ورود آب لایه ضخیمی از یخ تشکیل می شود که با نیروی انسانی شکسته شده و به مخزن منتقل می شود.

علاوه بر نمای بیرونی گنبدهای مخروطی شکل این مجموعه که زیبایی خاصی دارند. از تزئینات موجود در آن می توان به تزیینات سفالی هندسی در قسمت غربی دیوار سایه بان اشاره کرد که به صورت برجسته و مقعر اجرا شده است.