تجربه متفاوت موزه‌گردی در موزه زیلو میبد

تودی تریپا _ خدمات توریستی: بیخود نیست که بسیاری از مردم شگفت انگیز شهرستان میبد نام خانوادگی «زیلوباف» را یدک می کشند. در این موزه جذاب می بینیم که چرا. «زیلو» یا «پلاس» یکی از قدیمی‌ترین پارچه‌های دست‌بافت بشر است و معمولاً به رنگ تیره است.

شاعری قدیمی (منوچهری دامغانی) در وصف شب تاریک چنین نوشته است: شبی گسو فرو ههشت به دامن/ پلاسین معجار و قیرین گارزن (با روسری پلسین و گل تیره سر «گلیم» یکی گرفته اند). ; اما فرش معمولاً در مناطق گرمسیری چندان مفید نیست.

این پارچه از پنبه و فرش از پشم بافته می شود. این قیطان ساده تر و کاربردی تر و مناسب برای مناطق گرمسیری در نظر گرفته می شود.

تاریخچه زیلوبافی در شهر میبد به قدری قدیمی است که در موزه زیلوی میبد اثری به تاریخ (باور کنید یا نه) 808 هجری قمری (برابر با سال 784 هجری قمری) پیدا کنید. این یعنی متعلق به 16 سال بعد از مرگ حافظ شیرازی!

همانقدر کهنه و تمیز. پس از صدها سال تاریخ پر از حوادث، تار و پود و پارچه ای که نیاکان ما عاشقانه روی این زیلوها می بستند، اکنون در موزه زیلوی میبد جلوی چشمان شگفت زده ماست.

مدیران موزه خلاقیت به خرج داده اند و حتی تابلوی ورودی موزه را به شکلی ساده اما زیبا بافته اند. زیلوهای متعدد جمع آوری شده از مساجد مختلف و طرح های زیبا روی آن ها در این موزه منتظر شما هستند.

برای رفتن به موزه زیلوی میبد باید به خیابان امام این شهر قدیمی بروید و سپس در بلوار قاضی میرحسین به دنبال کاروانسرای شاه عباسی باشید که به راحتی پیدا می شود.

آشنایی با موزه زیلوی

بسیاری از افراد زیلو بافی را نمونه کامل حصیر بافی می دانند، اما باید بگوییم افرادی که زیلو بافی می کنند از هنر خاصی در بافت آن استفاده می کنند و نقش های زیبایی روی آن ایجاد می کنند.

زیلو بافی در شهرستان میبد به عنوان میراث معنوی ثبت شده است اما از سوی دیگر توانسته رتبه نخست سازمان یونسکو را از شورای جهانی صنایع دستی کسب کند.

تاریخچه و قدمت موزه زیلو به سال 1380 برمی گردد که برای حفظ آثار و صنایع دستی شهرستان میبد تأسیس شده است. موزه زیلو توسط انجمن یادمان های فرهنگی دوستان میبد اداره می شود.

اولین و تنها موزه زیلو در ایران، این موزه واقع در شهرستان میبد است که کارگاه های زیلو بافی و بافندگی را نیز به نمایش می گذارد.

زیلو بافی ها از تمام هنر خود استفاده می کنند و روش زیلو بافی با حصیربافی بسیار متفاوت است.

زیلو بافی به مراحل تکامل یافته آن معروف است، اولین مرحله توسعه آن اختراع سه نخ بوده و بعدها توانستند آن را چهار نخ و بیشتر کنند.

موزه زیلو شامل بخش‌های مختلفی است که در کنار حصار قدیمی شارستان و تالار شرقی کاروانسرای میبد ساخته شده است. کاروانسرایی که در کنار این موزه قرار دارد با چهار ایوان ساخته شده و دارای حیاط بزرگی است.

ساخت این کاروانسرا به روش قاجاریه انجام شده است که احتمالاً بر فراز کاروانسرا قدیمی بنا شده است، زیرا کاروانسراهای دوران صفویه در این محیط ساخته شده است.

در بازدید از موزه می توانید به راحتی از کاروانسرای شاه عباسی دیدن کنید زیرا موزه زیلو نیز در همین کاروانسرا ساخته شده است.

معماری جالب موزه زیلوی

موزه زیلوی میبد در تالار شرقی کاروانسرای میبد و در کنار حصار تاریخی شارستان واقع شده است. این کاروانسرا به سبک 4 ایوانی ساخته شده و دارای حیاط بزرگ با شترخانه، هشتی و چند ردیف است.

روش ساخت این بنا به سبک قاجاریه است و به احتمال زیاد بر روی خرابه‌های کاروانسرا قدیمی‌تر ساخته شده است، زیرا این محوطه یکی از کاروانسراهای میانی دوره صفویه است و اهمیت زیادی دارد.

اگرچه بنای این کاروانسرا قدمت دقیقی ندارد، اما بر روی بنای آب انبار مجاور آن که به آب انبار کولار نیز معروف است، تاریخ 1070 درج شده است.

با توجه به هماهنگی طراحی این آب انبار با مجموعه کاروانسرا، پیش بینی می شود این دو بنا به صورت همزمان ساخته شوند. مخزن این مجموعه دارای گنبد آجری و چهار بادگیر بلند است.

کاروانسرای میبد هسته اصلی یکی از کامل ترین مجموعه های جاده ای است و در کنار آن ساختمان هایی مانند پادگان، مخزن و یخچال قرار دارد. حیاط مربع و وسیع این کاروانسرا با ایوان ها و حجره های پشت آن از دیگر ویژگی های این مکان است.

کاروانسرای میبد که به سبک چهار ایوانی ساخته شده است شامل ساباط، ایوان های بیرونی، هشتی ورودی، حیاط مرکزی، حوض، مهتابی، چهار دهلیز زیبا، فضاهای سرپوشیده شرقی و غربی، صد حجره و ایوان می باشد.

اصطبل های این مکان به صورت حلقه ای در اطراف بنا نیستند، بلکه پشت دیوارهای غربی و شرقی قرار دارند.

ورودی این کاروانسرا در قسمت شمالی در کنار آب انبار است و در دو طرف آن بازاری وجود دارد.

اگرچه ورودی این کاروانسرا فاقد هشتی بوده و مستقیماً به ایوان شمالی منتهی می شود، دهانه انتهای ایوان نقش هشتی را ایفا می کند. از دیگر ویژگی های این کاروانسرا این است که به دلیل قرار گرفتن در کنار قلعه امنیتی شهر، فاقد برج و بارو است.