مدرسه خان شیراز؛ دانشگاه صفوی در دل شهر شیراز (آدرس و تصاویر)
مدرسه خان یکی از بناهای تاریخی و علمی شهر شیراز است که در قلب بافت قدیمی شهر قرار دارد. این مدرسه در دوران صفویه ساخته شد و امروزه به‌عنوان یکی از نمادهای معماری ایرانی اسلامی و مرکز مهم آموزش علوم دینی شناخته می‌شود. اگر قصد بازدید از این مکان تاریخی را دارید، با استفاده از سرویس‌هایی مانند سفرمارکت می‌توانید مسیر سفر، بلیط قطار یا هواپیما و اقامتگاه خود را به‌راحتی برنامه‌ریزی کنید تا با ذهنی آسوده از تجربه‌تان لذت ببرید.
مدرسه خان شیراز کجاست؟
مدرسه خان در محله تاریخی اسحاق بیگ شیراز، یکی از قدیمی‌ترین مناطق این شهر، واقع شده است. موقعیت مرکزی مدرسه خان باعث شده دسترسی به آن برای گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و معماری آسان باشد. همچنین این مدرسه در نزدیکی دیگر جاذبه‌های تاریخی شیراز مانند مسجد نصیرالملک، ارگ کریم‌خان و بازار وکیل قرار دارد؛ بنابراین بازدیدکنندگان می‌توانند در یک روز از چندین اثر تاریخی بازدید کنند. پس از بازدید، با خرید بلیط هواپیما شیراز تهران می‌توانید به راحتی سفر خود را تکمیل کنید.
چگونه به مدرسه خان شیراز برویم؟
برای بازدید از مدرسه خان، بهترین گزینه تهیه بلیط لحظه آخری و سفر به شیراز است. پس از رسیدن به شهر، دسترسی به مدرسه خان به دلیل موقعیت مرکزی آن بسیار ساده است. به روش‌های زیر می‌توانید به مدرسه دسترسی داشته باشید:
مترو: نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به مدرسه خان، ایستگاه مترو وکیل است. از این ایستگاه می‌توانید با یک پیاده‌روی کوتاه به مدرسه برسید.
اتوبوس: خطوط اتوبوس شهری که به سمت خیابان لطفعلی‌خان زند حرکت می‌کنند، گزینه مناسبی هستند. ایستگاه سه‌راه احمدی نزدیک‌ترین نقطه به مدرسه است.
تاکسی: تاکسی‌های خطی و آنلاین (مانند اسنپ یا تپسی) در شیراز به‌راحتی در دسترس هستند و می‌توانند شما را مستقیماً به مقابل مدرسه خان ببرند.
تاریخچه مدرسه خان
مدرسه خان در سال ۱۰۰۴ هجری قمری (۱۵۹۵ میلادی) به دستور الله‌وردی خان گرجی، حاکم فارس و سپه‌سالار شاه عباس صفوی، بنیان نهاده شده است. ساخت مدرسه در دوره فرزند وی، امامقلی خان، در سال ۱۰۲۴ هجری قمری به پایان رسید. این مدرسه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز علمی دوران صفویه شناخته می‌شود که در آن علوم مختلفی از جمله حکمت، فقه، ادب، نجوم، حساب، هندسه، زمین‌شناسی، جانورشناسی، گیاه‌شناسی و شیمی تدریس می‌شد.
نقش ملاصدرا در شهرت مدرسه
یکی از مهم‌ترین دلایل شهرت مدرسه خان، حضور فیلسوف برجسته ایرانی، ملاصدرا (صدرالمتألهین)، است. او که به دلیل تکفیر توسط علمای اصفهان به کهک قم تبعید شده بود، به دعوت الله‌وردی خان به شیراز بازگشت و سال‌ها در این مدرسه به تدریس فلسفه و علوم اسلامی پرداخت. تألیفات ارزشمند ملاصدرا، از جمله حکمت متعالیه، در این دوره شکل گرفت و مدرسه خان را به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی ایران تبدیل کرد.
معماری مدرسه خان
مدرسه خان یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی با گرایش درون‌گرای ایرانی به شمار می‌رود. این بنای تاریخی در دوره صفویه به دست استاد حسین شماعی شیرازی، معمار بزرگ شیرازی، طراحی و اجرا شده است. تزئینات چشم‌نواز آن شامل کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ، گچ‌بری‌های استادانه و نقوش اسلیمی، جلوه‌ای خیره‌کننده از هنر ایرانی – اسلامی را به نمایش می‌گذارند و مدرسه را در شمار زیباترین آثار معماری آن دوران قرار می‌دهند.
ساختار و طراحی بنا
بنای مدرسه خان در زمینی به مساحت تقریبی ۵۰۰۰ مترمربع ساخته شده است. صحن مرکزی آن ۵۱ متر طول و ۴۵ متر عرض دارد و حجره‌ها در پیرامون این صحن قرار گرفته‌اند. مدرسه به صورت چهار ایوانی و در دو طبقه طراحی شده است.
نمادگرایی در طراحی
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد مدرسه خان، استفاده از مفاهیم عددی و نمادین در طراحی اجزای بناست. در مجموع، ۹۲ حجره در اطراف حیاط مدرسه تعبیه شده که عدد آن‌ها معادل حروف ابجد نام پیامبر اسلام است. همچنین، مدرسه دارای پنج کلاس درس به نشانه پنج‌تن آل عبا (ع)، مسجدی با ۱۲ راهرو به تعداد امامان شیعه است. مجموع تعداد مسجد، راهروها و حجره‌ها عدد ۱۱۰، معادل ابجد نام امام علی (ع) است. با احتساب چهار اتاق دیگر شامل گاه‌شناسی، اتاق خادم، چراغ‌دار و مؤذن، این عدد به ۱۱۴ می‌رسد که با تعداد سوره‌های قرآن مجید برابری می‌کند.
کتیبه‌ها و عناصر خطی
در جای‌جای مدرسه، کتیبه‌هایی با مضامین مذهبی و عرفانی به خط ثلث چشم می‌خورد که شامل آیات قرآن، مناجات حضرت علی (ع)، القاب الهی، ستایش پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) و احادیث مختلف است.
هشتی ورودی
ورودی مدرسه به‌صورت هشتی طراحی شده که با کاشی‌های معرق و نقوش گل و بوته تزیین شده است. سقف این هشتی با کاشی‌های لاجوردی و گنبدی شکل، یادآور معماری مسجد نصیرالملک است.
حیاط مرکزی
حیاط مدرسه با حوضی هشت‌ضلعی در مرکز و باغچه‌هایی با درختان نارنج، فضایی آرام و دل‌انگیز ایجاد کرده است. چهار ایوان بلند در چهار طرف حیاط با کاشی‌کاری‌های استادانه مزین شده‌اند.
بازسازی و مرمت
مدرسه خان در طول تاریخ بارها دچار آسیب شده و در چند مرحله مورد مرمت قرار گرفته است. از جمله اقدامات مهم در این زمینه، بازسازی بنا توسط حاجی لطف‌الله شیرازی در سال ۱۲۴۹ هجری قمری است. مدتی بعد، با فرسوده شدن حجره‌های طبقه دوم، حاجی میرزا علی‌اکبر قوام‌الملک شیرازی در سال‌های ۱۲۷۳ تا ۱۲۷۴ قمری مرمت آن‌ها را آغاز کرد و این عملیات تا سال ۱۲۸۵ ادامه یافت. در سال ۱۳۳۶ هجری قمری نیز اداره باستان‌شناسی استان فارس بخش‌هایی از مدرسه را بازسازی کرد. در سال‌های اخیر، مرمت‌های گسترده‌تری در مدرسه صورت گرفته و بیشتر حجره‌ها به طور کامل بازسازی شده‌اند.
نکات بازدید از مدرسه خان شیراز
- ساعات بازدید: بازدید از مدرسه خان از ۷.۳۰ تا ۱۳.۳۰ و ۱۴.۳۰ تا ۱۹ امکان‌پذیر است.
- هزینه ورودی: هزینه بازدید برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت است و بهتر است برای اطلاعات دقیق‌تر به وب‌سایت سازمان میراث فرهنگی مراجعه کنید.
- بهترین زمان بازدید: فصل بهار و پاییز به دلیل آب‌وهوای معتدل شیراز، بهترین زمان برای بازدید از این مکان هستند. عطر بهارنارنج در حیاط مدرسه در فصل بهار تجربه‌ای فراموش‌نشدنی است.
