کاخ فلاحتی؛ بنایی جالب و موزه‌ای تماشایی در ایلام

تودی تریپ: یکی از زیباترین آثار به جا مانده از دوران قاجار در شهر ایلام در وسط شهر امروزی معروف به کاخ فلاحتی قرار دارد و در دهه اخیر تبدیل به موزه شده است. جزئیات معماری این بنا نه تنها سلیقه ها و علاقه مندان را به خود جلب می کند، بلکه مردم عادی را نیز به خود جذب می کند.

سیر تاریخی کاخ فلاحتی

سه قرن پیش حکومت خودمختار والیان در منطقه ایلام و پشتکو ایجاد شد. مشهورترین این والیان حسین خان، غلامرضا خان (بنیانگذار کاخ فلاحتی در ایلام) و حسین قلی خان ابوکدره بودند. این افراد با رابطه ای خاص به شاهان قاجار وابسته هستند و هر ساله مالیات و کمانداران زیادی در اختیار دولت مرکزی قرار می دهند.

در واقع به این ترتیب حکومت منطقه را از دست شاهان قاجار گرفتند و به صورت خودمختار بر عشایر منطقه حکومت کردند. مرکز حکومت آنها تحت تأثیر شرایط خاص آن زمان مکان ثابتی نداشت. آخرین فرماندار منطقه در سال 1309 توسط پهلوی اول سرکوب شد و به عراق گریخت. حسین آباد با نام جدید ایلام پس از آن جایگاهی در بخش های کشور به خود اختصاص داد.

گفته می شود کاخ فلاحتی به دستور والی ایلام، غلامرضا خان ابوقداره، که در زمان قاجار خانواده قدرتمندی به شمار می رفت و کاخ های تابستانی بسیاری برای سکونت خود ساخته بود، ساخته شد. در واقع این کاخ در سالهای پایانی سلطنت قاجار در باغی زیبا که امروزه اثری از آن نیست ساخته شده و اطراف آن را بنای مدرن امروزی احاطه کرده است.

اگر نام کاخ کشاورزی یا موزه کشاورزی را شنیدید به معنای کاخ فلاحتی است. یافته های باستان شناسی در تپه علی کش در استان ایلام نشان می دهد که قدمت کشاورزی در این منطقه به 10000 سال قبل می رسد به همین دلیل این اشیاء برای نمایش عموم به کاخ فلاحتی منتقل شد و موزه در سال 1390 افتتاح شد.

این کاخ به دستور والی غلامرضاخان در سال 1326 هجری قمری (یا 1278 شمسی) ساخته شد. قبل از ساختن کاخ در اطراف و اطراف این زمین پر از میوه و فضایی بسیار دلنشین باغ هایی وجود داشت که احتمالاً به همین دلیل برای ساخت کاخ فلاحتی ایلام انتخاب شده است.

البته متأسفانه امروزه اثری از این باغ ها باقی نمانده و تا چشم کار می کند ساختمان ها، خیابان ها، دود و اتومبیل ها وجود دارد و به همین دلیل شکوه و زیبایی خود را از آن دوران از دست داده است. به دلیل قرار گرفتن این کاخ در محدوده سازمان جهاد کشاورزی استان به آن کاخ کشاورزی نیز می گویند.

غلامرضا خان فیلی فرزند حسین کلی خان ابوقدره و والی پشکوه لرستان در زمان ناصرالدین شاه قاجار در سال 1281 قمری در دیرکند بالاگریو شورشیان را شکست داد و سرزمین آنها را فتح کرد و لقب گرفت. فتح سلطان ناصرالدین شاه قاجار.

ولسوالی پشتکوه در جنگ جهانی اول از دست دشمنان در امان ماند و در حکومت غلامرضا خان والی نظم خود را از دست نداد و سایر ولسوالی های غرب ایران دچار ویرانی شدند.

ویژگی های جالب کاخ فلاحتی

زمینی که این کاخ در آن ساخته شده است حدود 810 متر مربع مساحت دارد. خود کاخ زیربنای 337 متر مربع دارد. وارد کاخ که می شوید یک تالار بزرگ در وسط آن قرار دارد که دو اتاق در اطراف آن دیده می شود. جلوی این تالار میانی ایوانی است که هم اتاق ها و هم تالار ورودی به این ایوان دارند.

دو طرف این اتاق ها چند ضلعی است و بین آنها دو تراس وجود دارد.

همچنین در دو طرف پنجره هایی تعبیه شده است که به لطف ظرافت های طراحی بسیار زیبا هستند مانند طاق نیم دایره و گچ بری هنرمندانه با نقش و نگارهای گل و گیاه و مردم که نشان از درک بالای هنری معمار و طراح دارد. از این ساختمان اگر وارد اتاق ها شوید، سادگی و طراحی بی تزیین آن ها نمایان می شود.

در مورد تراس کاخ باید گفت که سقف آن به دو ستون تکیه داده شده است. یکی دیگر از لحظات جالب در طراحی ساختمان در سرستون های این قسمت است. این سنگ قبرها به سبک کوفی ساخته شده و بسیار زیبا هستند. سقف کاخ فلاحتی که شیبدار و با ورق گالوانیزه پوشیده شده است به صورت طاق با تیرهای چوبی و ملات گچ بری ساخته شده است.

از جمله مصالح اصلی به کار رفته در ساخت این کاخ زیبا می توان به سنگ های تراشیده، گچ، چوب و آجر مربع اشاره کرد.

علاوه بر این، کف بنا نیز با آجر پوشانده شده بود که متأسفانه به دلیل فرسودگی سطح و عدم نگهداری مناسب، بعداً با موزاییک مرمت شد. همچنین همانطور که قبلا ذکر شد در سقف کاخ از ورق گالوانیزه نیز استفاده شده است.

کاخ فلاحتی تقریباً در وسط نقشه شهر ایلام و در خیابان آیت الله عبدالرحمن حیدری ایلامی قرار دارد. برای اطلاع از نحوه دسترسی به این کاخ می توانید موقعیت دقیق آن را در نقشه زیر مشاهده کنید: