موزه قلعه جلال الدین گرمه کجاست؟

تودی تریپا _ خدمات توریستی: قلعه جلال‌الدین یکی از معروف‌ترین قلعه‌های نظامی خراسان شمالی محسوب می‌شود که در قرن ششم تا هفتم میلادی ساخته شده است.

این قلعه با سنگ و ساروج به شکل شش ضلعی منظم بر روی سطح ناهموار و صخره ای تپه ای مرتفع ساخته شده است.

موقعیت جغرافیایی قلعه بر سر راه ارتباطی شهرها و مراکز مهم شمال شرقی فلات ایران مانند نیشابور، جرجان، مرو و خوارزم، اهمیت استراتژیک قلعه را دوچندان کرد.

قلعه جلال الدین از نظر ابعاد معماری منحصر به فرد است، دیوار آن در سطح پایینی نزدیک به 3 متر ضخامت دارد و ارتفاع آن به 5 متر می رسد. ارتفاع کلی دیوار قلعه در ضلع شرقی حدود 15 است.

علاوه بر این چاهی به قطر حدود 3 متر در گوشه غربی حیاط قلعه حفر شده که احتمالاً دسترسی ساکنان قلعه به منبع آب دائمی را فراهم کرده است.

با توجه به بستر سنگی قلعه، حفر این چاه در دل صخره بدون شک یکی از شاهکارهای مهندسی زمان خود است.

آشنایی با قلعه جلال الدین گرمه در خراسان شمالی

قلعه دارای 6 برج است که چهار برج آن دو طبقه است، طبقه پایین برای بقیه نگهبانان و طبقه بالا برای دیدبانی و دو برج دیگر سه طبقه است که طبقه اول اصطبل، طبقه دوم برای بقیه نگهبانان و طبقه سوم برای مشاهده است.

طبقه دوم این دو برج توسط راهرویی به هم متصل می شود که با تیرها روشن می شود.

قلعه جلال الدین در میان عوام منسوب به جلال الدین خوارزمشاه است که بسیار بعید است و همانطور که گفته شد بیشتر این قلعه ها در دوره اسماعیلیه ساخته شده اند و مورخان آن را به جلال الدین حسن نو مسلم نسبت می دهند.

در پایین قلعه در قسمت جنوب غربی آن چشمه آب شیرینی است که به چشمه جلال الدین نیز معروف است که آب آن به سمت جنوب شرقی و به سمت دشت های تشنه جاجرم جریان دارد.

وجود این چشمه پر آب در دل کویر و در پای تپه این قلعه شاید یکی از مهم ترین دلایل ساخت قلعه در این مکان از جمله دلایل دیگر قلعه بودن باشد. که در این مکان ساخته شده است می توان به موقعیت استراتژیک و چشم انداز آن به کل منطقه اشاره کرد

با توجه به معروف بودن قلعه به «قلعه جلال الدین» و اینکه نمی توان آن را به هیچ یک از شخصیت های معروف جلال الدین تاریخ ایران نسبت داد، در ضلع شرقی موزه در طبقه اول، شرح وضعیت موجود است. و آثاری از چهره های معروف جلال الدین در قالب شخصیت به بازدید کننده ارائه می شود.

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این قلعه-موزه که آن را از نظر محتوایی از نمونه‌های مشابه متمایز می‌کند، نحوه تکیه بر حجاب‌ها و شخصیت‌پردازی‌ها در آن است که نوعی نمایش مذهبی و ملی ایرانی است.

در این نمایش، داستان بصری حک شده بر روی پرده های هر برج به سبک روایی روایت می شود که طی آن وقایع تاریخی دوران مغول و مصائب پیشوایان مذهبی با الفاظی آهنگین روایت می شود.

برج های موزه به این نوع داستان سرایی اختصاص داده شده است و هر برج دارای پرده ای با داستانی جداگانه است.

یکی از ویژگی های منحصر به فرد این موزه استفاده از سیستم دیجیتال برای پخش این نوع روایت در هر یک از برج ها به صورت جداگانه است.

سایر بخش‌های نمایشگاهی موزه در مسیرهای بازدید قرار گرفته‌اند که با ویژگی‌های معماری نظامی، مصالح به کار رفته، ظروف تاریخی قرار گرفته در دیوارهای قلعه، امکان حرکت در مسیر و بلندترین قسمت‌های قلعه را به بازدیدکننده می‌دهد. قلعه و در نهایت با روش های دفاعی قلعه های تاریخی از نزدیک آشنا شوید.

این اثر تاریخی در تاریخ 3 بهمن 1356 با شماره ثبت 1577 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ویژگی های جالب قلعه جلال الدین گرمه

قلعه جلال الدین گرمه در استان خراسان شمالی که امروزه جدای از اهمیت تاریخی از آن به عنوان موزه مردم شناسی نیز استفاده می شود، در سال 1356 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و در سال 1386 مرمت بنای قلعه آغاز شد و پس از چهار سال در سال 1390 موزه مردم شناسی قلعه جلال الدین در گرما بازگشایی شد.

این قلعه بر فراز کوهی مرتفع در جاجرم و در جنوب بجنورد واقع شده و اطراف آن را دشت های وسیعی فرا گرفته است.

در نگاه اول تصور می شود که این بنا کاروانسرا باشد و این سوال پیش می آید که چرا این کاروانسرا بر فراز کوهی ساخته شده که از هر طرف به دشت منتهی می شود اما هر چه به آن نزدیک می شویم عظمت آن بیشتر می شود. و موقعیت دفاع او را بیشتر درک می کنیم.

طرح کلی بنا شش ضلعی است و در هر طرف یک برج مدور قرار دارد که ارتفاع برج ها به 15 متر می رسد. در هر برج قلعه وان های بزرگی تعبیه شده تا در مواقع ضروری غذای اهالی قلعه را تامین کنند. سنگ های به کار رفته در نمای بیرونی بنا صاف بوده و دیوارهای قلعه یک و نیم متر ارتفاع و پنج متر قطر دارند.

با توجه به سرامیک های یافت شده در حیاط قلعه، تاریخ ساخت آن به قرن ششم تا هفتم هجری قمری برمی گردد. هر گروه از کارشناسان فنی علت ایجاد این قلعه را به زمان معینی نسبت می دهند و انسان اکثر آنها معتقدند که این قلعه به دستور سلطان جلال الدین خوارزمشاه در زمان حملات مغول به ایران برای مقابله با سپاهیان ایلی مهاجم ساخته شده است.

و در واقع موزه برای شناسایی جلال الدین خوارزمشاهی ایجاد شد. جلال الدین پسر خوارزمشاه مقاومت جدی در برابر مغولان آغاز کرد.

او به غزنه رفت و پس از چند پیروزی در نبرد با چنگیزخان در کرانه سند شکست خورد و گریخت و امپراطوری کوتاه مدت تا پنجاب و سند ساخت. اما فرار او منجر به اولین حمله مغول به هند شد.

جلال الدین پس از دو سال اقامت در هند به امید بازسازی امپراتوری به ایران بازگشت و پس از یک دهه پر فراز و نشیب حمله به عراق و قفقاز، در سال 628 میلادی هنگام فرار از دست مغولان در کردستان کشته شد.

در طبقه اول موزه، وقایع تاریخی دوران مغول و زندگی جلال الدین با استفاده از تابلوهای پرده و نقال که نوعی آیین و نمایش ملی-مذهبی در ایران است، روایت می‌شود.

آدرس: ابتدای شرقی بلوار امام رضا (ع)