معماری جالب مسجد جامع کبیر نی ریز

تودی تریپ: مسجد جامع کبیر نی ریز یکی از قدیمی ترین مساجد ایران است و بنا به گفته برخی آتشکده های زرتشتی در دوره اسلامی به مسجد تبدیل شده است.

ایوان های باقی مانده از این مسجد به سبک معماری دوره ساسانی ساخته شده است.

این بنا در 18 مرداد 1312 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شهرستان نی ریز با قدمتی کهن در استان فارس دارای آثار ارزشمند و قابل توجهی از دوره های مختلف تاریخی به ویژه بناهای مذهبی از سده های نخستین ورود اسلام به ایران است.

معماری جالب مسجد جامع نی ریز

یکی از این بناهای گرانبها، مسجد نی ریز یکی از قدیمی ترین مساجد ایران به شمار می رود.

این بنا با تأثیر معماری ساسانی و پلان تک ایوانی ساخته شده و قطعاتی به آن افزوده شده و در دوره های مختلف تعمیراتی صورت گرفته است و در زمره آثار برگزیده سیر تحول هنر و تزئینات معماری ایرانی است.

علاوه بر شواهد تاریخی، کتیبه های گچی این بنا حاوی مضامین مذهبی در مدح پیامبر و ائمه شیعه است و افکار و عقاید نهفته و پنهان بانیان آن را بازتاب می دهد.

برخی این مسجد را آتشکده می دانند و می گویند در زمان ساسانیان آتش مقدس را از آتشکده کاریان به آنجا آورده اند، در این که در آتشکده بوده شکی نیست، اما اینکه این مسجد بر روی آن بنا شده است، تردید وجود دارد. محل آتشکده

در احسن التکاسم در نیمه اول قرن چهارم هجری پس از معرفی نی ریز از مسجدی در کنار بازار یاد می کند و می گوید: «و نیریز بزرگ الجمع در کنار بازار. . .. احتمالاً «جامه کبیر» به معنای مسجد جامع کبیر فعلی است.

مهمترین تحقیق در مورد این مسجد توسط آندره گدار در اوایل قرن بیستم انجام شد و در آثار ایرانی با عنوان «مسجد جمعه نی ریز» به زبان فرانسه منتشر شد.

قدیمی ترین تاریخ به جا مانده در این مسجد سال 363 هجری قمری است. س- تاریخ محراب این است که البته بنای مسجد احتمالاً به قبل از آن تاریخ می رسد.

گدار معتقد است معماری این مسجد از نوع معماری دوره ساسانی است که تا سده های نخستین اسلامی همچنان رواج داشته است.

به گفته وی، اولین مسجد ایوان چیزی جز یک ایوان ساده نبود که در طول قرون متمادی توسط بیوتا و بناهای دیگر به آن افزوده شد.

چنان که گفته اند: «در ابتدا نوعی مسجد وجود داشته که فقط از یک ایوان تشکیل شده و بناهای مرتبط با آن معمولاً در دوره های بعد به آن اضافه می شده است».

طاق عمارت از نوع میخ های شکسته پیوسته اواسط قرن چهارم هجری قمری است.

هشتی که در اصلی آن کاملاً باز است و سمت انتهایی که محراب ساخته شده است کاملاً بسته و بدون سوراخ است.

در گذشته دارای پنج طاق توخالی در هر طرف بود.

مسجد جامع نی ریز دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است. شبستان ها و ایوان ها در اطراف صحن قرار دارند و مناره ای آجری در گوشه شمالی این مسجد به چشم می خورد.

طاق مسجد نیز مربوط به اواسط قرن چهارم هجری قمری و از نوع شکسته است.

مصالح به کار رفته در این مسجد شامل آجر و کاشی است که در مناره و نمای بیرونی ایوان ها به چشم می خورد.

برای تزیین بنا از گچ نیز استفاده شده است و تزئینات ایوان جنوبی از تنوع و کاملتری برخوردار است.

مسجد جامع نی ریز در ادوار مختلف دستخوش تغییرات متعددی شده و خانه ها، ایوان جلویی و مناره به آن اضافه شده است.

قسمت های دیدنی و جذاب مسجد جامع کبیر نی ریز

در مسجد جامع کبیر نی ریز بخشهای مختلفی مانند ایوان، محراب و مناره وجود دارد. کتیبه هایی نیز در این مسجد وسیع دیده می شود.

ایوان ها

مسجد تک ایوانی نیریز به سبک خراسانی ساخته شده و ایوان آن یکی از قسمت های اصلی بنا به شمار می رود.

این ایوان به صورت ناودانی ممتد رو به قبله است. انتهای جنوبی دهلیز کاملاً بسته شده و محرابی در آن قرار داده شده است.

ضلع شمالی ایوان کاملاً باز و صحن مسجد در مقابل آن قرار دارد. ضلع شرقی و غربی ایوان به وسیله پنج طاق نما عمیق به شبستان های مسجد متصل می شود.

«آندره گدار» در کتاب «آثار ایران» ساخت این ایوان را مربوط به قرن چهارم هجری و دوره قبل از عصر سلجوقی می داند.

ساختمان و محوطه مسجد نیز در نوسازی سالهای 363، 460 و 560 هجری قمری توسعه یافت و ایوان کوچکتری در مقابل ایوان اصلی ساخته شد.

محراب

ساخت محراب مسجد جامع کبیر نیریج در سال 363 هجری قمری انجام شده و بنا به گفته برخی از کارشناسان به احتمال بسیار زیاد این مسجد قبل از آن تاریخ ساخته شده است.

این محراب زیبا و هنرمندانه به سبک محراب اولجایتو و با گچ بری های برجسته ساخته شده و دارای نقوش هندسی، گل و گیاه و آیاتی از قرآن کریم است.

کتیبه ها

در انتهای ایوان و اطراف محراب مسجد جامع چهار کتیبه وجود دارد:

• کتیبه اول: این کتیبه مربوط به مرمت مسجد توسط میرزانیسم و ​​مربوط به دوره شاه سلیمان اول صفوی است.
• کتیبه دوم: این کتیبه در سال 1259 هجری قمری و در زمان زین العابدین خان نیریزی نوشته شده و درباره مالیات و وجوه مدنی است.
• کتیبه سوم: این کتیبه مربوط به سال 1300 هجری قمری است و درباره بازسازی مسجد در دوره ناصری است.
• کتیبه چهارم: این کتیبه در سال ۹۴۷ هجری قمری در زمان شاه طهماسب اول صفوی نوشته شده و نام ۱۲ امام به زیبایی در آن نقش بسته است.