تودی تریپ: مسجد جامع نطنز مجموعه ای از چندین بنا است که در زمان الجیتو خدابنده و پسرش ابوسعید بهادرخان (دوره ایلخانی) ساخته شده است.
مسجد، خانقاه، مقبره شیخ عبدالصمد و مناره از جمله بخش‌های مختلف این مجموعه است.
این بنا در تاریخ 18/4/1311 به شماره 188 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
تاریخچه مسجد جامع نطنز
در قسمت جنوبی مسجد کتیبه ای وجود دارد که شرح مختصری از بنا را به بازدیدکنندگان می دهد.
بر اساس این کتیبه، بخش ایلخانی مسجد به دستور خلیفه حسین بن مستری در سال 704 هجری قمری و استاد آن شمس الدین محمد نطنزی ساخته شده است.
منبت های بسیار زیبایی بر روی درب چوبی و دوبل مسجد به چشم می خورد که برخی از منبت ها بر اثر عوامل جوی و تماس مستقیم با خورشید افتاده است.
تاریخ ساخت در پایین طاقچه سمت چپ به صورت خاتم با تاریخ 825 هجری قمری دیده می شود که نشان از قدمت بیش از 600 سال دارد.
به طور کلی این مجموعه به ترتیب زیر انجام می شود:
- مسجد بین 704 تا 709 هجری قمری
- مقبره شیخ عبدالصمد در سال 707 ه
- خانقاه ایوان جلوهان در سال های 716 و 817 ه
- ساخت مناره در سال 725 هجری قمری به پایان رسید
مجموعه مسجد جامع نطنز شامل شبستان آجری هشت ضلعی گنبدی، مقبره شیخ نورالدین عبدالصمد با گنبد مخروطی شکل هشت ضلعی، سر در خانقاه و مناره بلندی است که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند.
در وسط صحن مسجد مکانی قرار دارد که از دیدنی های آن محسوب می شود. از طریق چند پله به کانال قنات آبی که از زیرزمین مسجد می گذرد می رسد.
بنای اولیه مسجد با آجر و ساروج ساخته شده و با آهک پوشیده شده است.
بر روی سطح چندین کتیبه و سنگ نبشته در گوشه و کنار مسجد، تاریخ بازسازی ها، بانیان، معماران و صنعتگران باتجربه و معروفی دیده می شود که در مرمت و بازسازی این مسجد مشارکت داشته اند.
قدیمی ترین قسمت مسجد جامع نطنز مجموعه گنبدی جنوب غربی آن است.
از ضلع جنوبی که وارد مسجد می شویم با راهرویی نسبتاً عریض روبرو می شویم که 1.5 متر و 10 پله پایین تر از سطح خیابان است.
در سمت راست راهرو راهروی کوچکی وجود دارد که ما را به شبستان گنبدی شکل هشت ضلعی می رساند.
در سال 1352 کتیبه‌ای در آن کشف شد که تاریخ ساخت آن را سال 389 هجری قمری نشان می‌دهد که با اشاره به آن می‌توان گفت قدیمی‌ترین گنبد در این منطقه سابقه دارد.
مسجد بزرگ ایوان نطنز
ایوان شمالی
ایوان ها 2 طبقه و به ارتفاع 9 متر است، قسمت شمالی ایوان دارای دو قرنیز گچی دو طبقه و دو کتیبه است، کتیبه ای که دارای گچ بری با زمینه گل است، دارای قسمتی از سوره توبا است. آیات 18 و 19).
در انتهای کتیبه تاریخ 709 هجری قمری و نام حیدر در گچ ذکر شده است که وی همان استادی است که در مسجد جمعه اصفهان گچ آلجاطیو محراب را ساخته است.
کتیبه دیگری در پایین هلال ایوان شمالی قرار دارد که توسط علیرضا امامی اصفهانی از خوشنویسان برجسته دوره صفوی نوشته شده و دوباره به رنگ لاجوردی نقاشی شده است.
کتیبه فوق حاوی آیه 109 سوره جمعه و آیه 114 سوره هود است که در انتهای آن دو حدیث از پیامبر اکرم (ص) به چشم می خورد.
همچنین کف ایوان شمالی با کاشی های فیروزه ای و لاجوردی تزئین شده و کتیبه ای در آن وجود دارد.
ایوان جنوبی
ایوان جنوبی مهم ترین و وسیع ترین ایوان این بنا است.
کف این قسمت از مسجد دارای کفپوش چوبی است که در دوره ایلخانی به این بنا اضافه شده و برای جلوگیری از ورود رطوبت به محوطه های مسکونی مسجد استفاده می شده است.
در اینجا یک منبر سنگی و یک منبر چوبی وجود دارد، منبر سنگی که بعدها با گچ پوشانده شد، مربوط به دوره صفویه و منبر چوبی مربوط به دوره قاجاریه است.
کتیبه داخل گنبد با آیاتی از قرآن آجری و به خط ثلث است که در زمان صفویه بر کتیبه اصلی نصب شده است.
در داخل گنبد نقاشی هایی با نقوش گل بسیار زیبا از دوران صفویه وجود دارد که به مرور زمان پاک شده است. نمونه هایی از این گل ها را در عالی قاپو اصفهان مشاهده می کنید.
در قسمت شمالی این بنا قسمتی ۷۲۰ ساله از دوره ایلخانی قرار دارد که دارای ۴ ایوان به سبک مساجد ۴ ایوانی کشور است.
ایوان جنوبی مسجد در طبقه فوقانی دارای مقرنس های گچی است، دو سنگ کتیبه در طرفین ایوان بر روی تیرهای کنار ایوان، سنگ کتیبه سمت راست در 7 سطر به تاریخ 1103 هجری قمری و در خط نستعلیق.
