مسجد جامع شش ناو؛ بنایی جالب در تفرش زیبا

تودی تریپ: مسجد شش ناو جامع یکی از مساجد قدیمی ایران در استان مرکزی است که در منطقه فام شهرستان تفرش قرار دارد. بنای اولیه مسجد مربوط به دوره سلجوقی است و در دوره بعد قسمت هایی به آن اضافه شده است.

ششناو مانند مسجد جامع ساوه از نخستین مساجد دوران اسلام است. قدیمی ترین و شاخص ترین بنای این مسجد مناره است که گمان می رود متعلق به قرن پنجم هجری و اوایل دوره سلجوقیان باشد.

شایان ذکر است که تنها مناره ششناو، تکه ششناو و حمام سنتی که اکنون به زرهانه تبدیل شده است، مجموعه تاریخی ششناو را تشکیل می‌دهند که ارزش بازدید را دارد. مسجد شش ناو تفرش در تاریخ 1379/05/19 با شماره 2771 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آشنایی با مسجد شش ناو جامع تفرش

این مسجد در محله تاریخی فام تفرش واقع شده است. علت انتخاب نام ششناو برای مسجد، وجود قناتی در زیر مسجد است که با شش کانال بیرون از مسجد شکافته شده و پس از عبور از زیر درخت چنار بزرگ و کهنسالی شکافته شده و به آبادی های اطراف می ریزد. قدمت قنات مربوط به قرن سوم هجری است.

مسجد شش نوا به شکل مستطیل و در دو طبقه ساخته شده و دارای شاه نشینی است که از سه طرف به معابر عمومی منتهی می شود. این مجموعه از یک مناره آجری، یک گنبد بزرگ، دو نمازخانه، یک ایوان، یک صحن، یک قنات و چند حجره و تکیه تشکیل شده است.

جلوی درب این مسجد قدیمی درخت چنار کهنسال و قناتی وجود دارد که صفای خاصی به ورودی مسجد می بخشد.

برای ورود به صحن مسجد باید از یک تکه بزرگ به مساحت حدود 300 متر مربع در دو طبقه با سقف و ستون های چوبی عبور کرد. این قرائت به دوران قاجار برمی گردد.

این تکیه که در ماه های محرم و صفر به عنوان محل تعزیه خوانی مورد استفاده قرار می گرفت دارای اتاق هایی برای نشستن مخاطبان بوده و سکوی برجسته ای در وسط آن تعبیه شده است که نمایش تعزیه بر روی آن اجرا می شود. نخل، معرفت و حصیر مراسم عزاداری محرم نیز در این تقیه نگهداری می شود.

روکش کاری و مرطوب کاری سقف و دیوارهای ایوان مسجد از شاهکارهای مهم معماری سلجوقی در استان مرکزی است.

مناره مسجد دارای قطر سه متر و ارتفاع بیست متر است که در داخل آن پلکانی مارپیچ ساخته شده است. این مناره در ضلع شمال غربی مسجد قرار دارد و بنابر برخی منابع قدمت آن بیشتر از قدمت بنای مسجد است. گمان می رود این مناره متعلق به قرن پنجم هجری قمری است که آغاز دوره سلجوقیان بوده است.

دیوار آن تماماً از آجر ساخته شده و تنها تزیین مناره کتیبه ای آجری بالای آن است که به خط کوفی نوشته شده است. متأسفانه از کتیبه جز عبارت «لا اله الا الله» چیزی باقی نمانده و بقیه حروف ناپدید شده است.

محوطه مسجد از دیگر بناهایی است که بالای آن گنبدی با پوششی به سبک گنبدهای دوره سلجوقیان قرار دارد. پایه گنبد هشت ضلعی و به شکل استوانه ای به ارتفاع 5 متر و قطر 16 متر است. این گنبد از آجر ساخته شده است.

در قسمت جلویی صحن، ایوانی به عرض 5 متر، عمق 4 متر و ارتفاع 7 متر وجود دارد که با گچبری تزئین شده است. در جلد ایوان کتیبه ای به خط نستعلیق به تاریخ 1277 ه. در این کتیبه به بانی بنا «محمد ابراهیم بن عباس» اشاره شده است.

معماری جالب مسجد شش ناو جامع

بنای اولیه مسجد شش ناو تفرش در دوره سلجوقیان ساخته شد و در دوره های بعد قسمت های دیگری به آن اضافه شد. این مسجد مستطیل شکل و دو طبقه است. مسجد شش ناو تفرش نیز شامل شاه نشینی است که از سه جهت به جاده های عمومی دسترسی دارد.

از اجزای این مسجد می توان به مناره آجری، شبستان بزرگ، دو نمازخانه، ایوان، صحن، قنات و چند حجره و ستون اشاره کرد. در ورودی این مسجد یک چنار کهنسال وجود دارد که فضای بسیار دلنشینی را ایجاد کرده است.

از طریق تکیه بزرگ داخل مسجد که حدود 300 متر مربع است و دو طبقه و دارای ستون های چوبی است می توانید وارد صحن مسجد شوید.

قدمت ساخت این تکیه به دوره قاجاریه می رسد. در گذشته از این تکیه برای تعزیه خوانی در ماه های محرم و صفر استفاده می شد و حجره ها برای افراد نشسته و سکوی میانی برای اجرای تعزیه بود. اقلام عزاداری ماه محرم در این محل نگهداری می شود.

یکی از شاهکارهای معماری دوره سلجوقی، روکش و موکرات سقف و دیوارهای ایوان مسجد است. قطر مناره این مسجد 3 متر و ارتفاع آن 20 متر است و پلکانی مارپیچ در این مناره وجود دارد. بنابر برخی منابع، قدمت این مناره از بنای اصلی مسجد، یعنی. در حدود قرن پنجم

این مناره در قسمت شمال غربی مسجد قرار دارد. دیوارهای این مناره آجری است و تنها تزئین این مناره کتیبه ای به خط کوفی بالای آن است. تنها نکته واضح در این کتیبه لا اله الا الله است و بقیه نوشته هایش از بین رفته است.

محوطه مسجد با آجر تراش خورده ساخته شده و دارای پایه ای هشت ضلعی است. در ابتدای صحن، ایوانی به عرض 5 متر، عمق 4 متر و ارتفاع 7 متر وجود دارد که با قرنیزهای گچی تزئین شده است. در جلد ایوان کتیبه ای به سال 1277 هجری قمری دیده می شود که خط آن نستعلیق است و از بانی این بنا، محمد ابراهیم بن عباس یاد می کند.

در این مسجد آرامگاه یکی از یاران امام حسن اصغری (علیه السلام) وجود دارد که در قرن ششم هجری به خاک سپرده شده است. مسجد اعظم شش نو در عصر قاجار علاوه بر اینکه محل اقامه نماز بود، یکی از حوزه های مهم آموزش علوم دینی نیز به شمار می رفت.