قدمت مسجد جامع بروجرد چقدر است؟

تودی تریپ: مسجد جامع بروذر یکی از بناهای گرانبهای دوره اسلامی است که گنبد آن در قرن سوم گاهشماری اسلامی ساخته شده است.

این بنای مذهبی و مذهبی از زمان ساخت همواره مورد استفاده بوده و در مقاطع مختلف علاوه بر تعمیرات، محوطه های وسیعی از جمله نمازخانه های فرعی و شمالی به آن اضافه شده است.

این اثر فرهنگی-تاریخی در منطقه دو دنگه (خیابان جعفری) شهرستان بروجرد قرار دارد و به شماره ۲۲۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آشنایی با مسجد جامع بروجرد

مسجد جامع بروجرد یکی از شاهکارهای تاریخ معماری کشور و یکی از مجموعه‌های چهارطاقی ایران است.

این مسجد بزرگ دارای گنبدی است که در ضلع جنوبی آن قرار دارد و از بخش های قدیمی این بنا به شمار می رود. نکته جالب در مورد این بنای تاریخی این است که دارای معماری اسلامی و قدیمی است

در مسجد جامع بروجرد دو درب شرقی و غربی وجود دارد که به صحن اصلی مسجد باز می شود و در ضلع جنوبی صحن گنبد و ایوان اصلی مسجد قرار دارد که قدیمی ترین قسمت آن محسوب می شود. این مسجد و در ضلع شمالی مسجد با ارتفاع کمتری در سایر قسمت های مسجد نیز دیده می شود که در تابستان فضای خنکی را برای این منطقه فراهم می کند.

ایوان جنوبی دارای دو گلدسته است که بعدها به مجموعه اضافه شد. از دیگر آثار دیدنی مسجد جامع، منبر چوبی مسجد است که 9 پله دارد و اکنون در ایوان میانی مسجد قرار دارد.

مسجد جامع بروجرد که در بافت تاریخی شهر بروجرد قرار دارد یکی از قدیمی ترین مساجد ایران است و قدیمی ترین بنای این شهر به شمار می رود.

این بنای تاریخی قبل از اسلام آتشکده بوده و بعد از اسلام به مجموعه مساجد و مخازن و میادین تبدیل شده است که متاسفانه امروزه جز بنای مسجد چیزی از آن باقی نمانده است.

مسجد جامع بروجرد در دوران سلجوقیان، صفویه و قاجاریه بازسازی شد. امروزه این مسجد شامل قسمت هایی مانند گنبد، شبستان شمالی، ایوان جنوبی، منبر چوبی و وضو است.
آدرس مسجد جامع بروجرد: خیابان جعفری، میدان جعفری، خیابان شهید دلیران

تاریخچه مسجد جامع بروجرد

بنای اولیه مسجد جامع بروجرد به گفته باستان شناسان متعلق به قرن دوم تا سوم گاهشماری اسلامی است و از آتشکده ای فرسوده دوره ساسانی به مسجد تبدیل شده است.

پس از ورود اسلام به ایران و رسمی شدن آن، طبیعتاً بسیاری از اماکن مذهبی و آتشکده های زرتشتیان به مسجد تبدیل شدند که مسجد جامع بروذر یکی از آنها بود.

در سالهای 150 تا 226 هجری قمری و در زمان سلطنت ابودلف در غرب ایران، ساخت مسجد جامع بروجرد با حضور وزیر وی به نام حموله بن علی بروجردی در دستور کار قرار گرفت.

قسمت شمالی مسجد کمی دیرتر و در قرن چهارم ساخته شده است. این مسجد به دلیل قدمت طولانی (دوازده قرن) آسیب های زیادی دیده و بارها مورد بازسازی قرار گرفته است.

محوطه سازی مسجد در قرن چهارم و پنجم هجری و الحاقات و تعمیرات آن بر اساس کتیبه های موجود در سال های 1022، 1069، 1092 و 1209 هجری قمری انجام شده است.

متن فرمان شاه عباس دوم صفوی در بالای سردر غربی است که تاریخ 1022 هجری قمری را نشان می دهد.

همچنین بر منبر گنبد کتیبه ای وجود دارد که سال 1068 هجری قمری حکاکی شده است.

از دیگر آثار تاریخی موجود در این مسجد می توان به یکی از دروازه های مسجد در چهارراه شبستان غربی و گنبدی به تاریخ 1092 هجری قمری و دو تخته سنگ در کنار ایوان مسجد به تاریخ 1209 هجری قمری اشاره کرد.

بر اساس منابع و کاوش‌ها، گنبد اصلی قدیمی‌ترین قسمت مسجد محسوب می‌شود. کتیبه‌ای به خط کوفی که در حفاری‌های اخیر کشف شد، ابوالاز محمد بن طاهر بن سعید بنی گنبد را نشان می‌دهد:

بسم الله والله امر این قبه صدر لاجل مجدالدین جمال الاسلام و ازل مالک و ابوالعز محمد بن طاهر بن سعید را بیامرز و درود خدا بر او باد.

مسجد جامع در زمان سلجوقیان ساخته شد و از اعتبار زیادی برخوردار بود. در این دوره تزئیناتی به بنا اضافه شد. تزیین مسجد بر پایه آجر و اندکی روکش و تزئینات گچ بری است.

سفال های کشف شده حکایت از ادامه فعالیت های ساختمانی در مسجد و تعمیر و بازسازی آن از قرن سوم تا قرن یازدهم هجری دارد. اوج رونق این مسجد به دوره سلجوقیان برمی گردد.

لایه های شناسایی شده در عمق 230 سانتی متری کف فعلی گنبد، نشانه ای از وجود بنایی از قرون اولیه هجری است.

پس از این دوره، کف گنبد با ساخت ستون‌های آجری، طاق‌ها و کاشی‌های سفالی به سطح کنونی ارتقا یافت.

با توجه به سطح کف کنونی گنبد با شبستان‌هایی در طرفین، ساخت این دو شبستان را می‌توان همزمان با برافراشتن کف گنبد دانست.

در دوره ایلخانان خسارات زیادی به مسجد وارد شد که بعدها تعمیر و قطعاتی به آن اضافه شد. این قسمت ها شامل تعمیر گنبد، ساختن طاقچه و شبستان های شرقی، غربی و شمالی است.

کشف چهار سکه نقره به تاریخ 851 و 853 هجری قمری در شبستان غربی این احتمال را تقویت می کند که شبستانی های مذکور در نیمه دوم قرن نهم هجری ساخته شده باشند.

بعدها فضای خالی زیر گنبد را پر کردند و طاق های خشتی آن را تخریب کردند که با توجه به کشف سکه ای به تاریخ 1124 هجری قمری در محل، می توان این اقدامات را به اوایل قرن دوازدهم هجری قمری نسبت داد.

در سال ۱۲۰۹ هجری قمری تقی خان رازانی، حاکم بروجرد در دوره فتحعلی شاه قاجار، ایوان و مناره ها را در طرفین بنا کرد و به گنبد متصل کرد.

بعدها در جریان جنگ ایران و عراق خسارات زیادی به بنای اصلی مسجد وارد شد و قسمت هایی از شبستان شمالی آن تخریب شد.

در سال 2005 در حالی که ساختمان مسجد در حال بازسازی بود، زلزله مهیبی به ساختمان آسیب رساند و گلدسته های آن فروریخت. به گفته کارشناسان، اقدامات مرمتی بر روی مناره های مسجد انجام شده و با الهام از طرح نوسازی لرزه ای، بازسازی شده است.