تودی تریپ: تخت سلیمان (یا آتشکده آذرگشناسب) نام محوطه تاریخی بزرگی است که در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان (نصرت آباد سابق) در استان آذربایجان غربی و در ۴۵ کیلومتری شمال شرق تکاب قرار دارد.
تخت سلیمان محوطه ای باستانی است که شامل چندین کاخ ساسانی و آتشکده آذر گشنسب است. در نزدیکی آن دو مجموعه باستانی دیگر به نام‌های زندان سلیمان و تخت بالکیس قرار دارند. در اطراف زندان سلیمان آثاری از دوره مادها و سکاها به دست آمده است که بر اساس این اکتشافات تاریخ منطقه را به هزار سال قبل از میلاد نسبت داده اند. برخی از مورخان این مکان را شهر باستانی شیز می دانند.
آشنایی با تخت سلیمان
محوطه باستانی شیز توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی به رسمیت شناخته شده است و برنامه های عمده ای برای مرمت و کاوش آن در حال انجام است.
در سال های اخیر دو محوطه باستانی در تخت سلیمان طی تحقیقات پارینه سنگی شناسایی شده است و تخت سلیمان درست در وسط این دو محوطه قرار دارد. محوطه چال تپه سکونتگاهی موقت از دوره پارینه سنگی میانی بوده و محوطه سنگ چخماق لی با آثاری از کارگاه ابزار در این منطقه شناسایی و کشف شد.
قدیمی ترین بقایای شناسایی شده پیش از اسلام از میراث جهانی تخت سلیمان مربوط به دوره پارینه سنگی و از عصر مس و سنگ تا عصر آهن 1، 2، 3 و دوره تاریخی ساسانی است. این منطقه اگرچه تخت سلیمان نامیده می شود، اما در گذشته نام های مختلفی مانند گنزک یا گنجه، گنجک، گزکه، شیز داشته است. همچنین ایلخانان آن را ویران کرد و در دوره صفویه به تخت سلیمان معروف شد.
تخت سلیمان با مساحتی بالغ بر 124000 متر مربع در استان غزبی آذربایجان واقع شده و در زمان های مختلف مادها، اشکانیان، ساسانیان و مغول ها در آن ساکن بوده اند. قلعه تاریخی تخت سلیمان که از دوره ساسانی به جای مانده است دارای قسمت های مختلفی از جمله آتشکده آذر گشب، آتشکده شاهی و جنگ آوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاه ها و دروازه های کوچک و دیوارهای مستحکم است و یکی از مهمترین آثار تاریخی جهان
تمامی آثار این مجموعه در محوطه ای بیضی شکل تعبیه شده و دشتی وسیع آن را پوشانده است. در داخل این حصار دو میدان با یک محور اما مراکز متفاوت وجود دارد، یک دریاچه در مرکز میدان جنوبی و یک آتشکده در مرکز میدان شمالی قرار دارد و میدان را حصاری مستطیل شکل احاطه کرده است. برج های گرد
در ضلع شمال غربی دریاچه ایوان رفیع قرار دارد که از آجر قرمز و ملات ساروج ساخته شده و به ایوان خسرو معروف است. ایوان به دو اتاق یا دریاچه خانه هفت گوش که مربوط به دوره ایلخانی است منتهی می شود. بیرون تخت سلیمان در جنوب غربی نهر سنگی به طول 300 متر و ارتفاع 4 متر وجود دارد که مردم محلی به آن اژدهای سنگی می گویند.
چند ویژگی جالب تخت سلیمان
مجموعه دیدنی تخت سلیمان از قسمت های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام در نوع خود منحصر به فرد و لذت بخش است. در این قسمت به معرفی مختصر قسمت های مختلف این بنای تاریخی می پردازیم.
1) حصار تخت سلیمان: این حصار بیضی شکل به طول 1120 متر و دارای 38 برج است که نقش حصار دفاعی مجموعه را ایفا می کند. البته در حال حاضر تنها دروازه جنوب شرقی و بخشی از دیوارهای قلعه باقی مانده است.
۲) آتشکده آذر گشنسب: این آتشکده یکی از سه آتشکده مهم عهد ساسانی است. اهمیت این آتشکده به حدی بود که شاهان ساسانی پس از نشستن بر تخت از آن با پای پیاده بازدید می کردند.
3) ایوان خسرو: این ایوان که در کنار آتشکده است به احتمال زیاد در زمان خسرو انوشیروان (خسرو اول) ساخته شده است. پادشاهان ساسانی از این ایوان برای زیارت آتشکده و همچنین برای اجتماعات عمومی استفاده می کردند.
4) معبد آناهیتا: آناهیتا ایزدبانوی آب و زایمان است و زرتشتیان به او اهمیت زیادی می دهند. در ساخت معبد آناهیتا از ملات استفاده نشده است و سنگ ها با پیچ و مهره نصب شده اند.
5) راهروها: افرادی که از دروازه اصلی تخت سلیمان وارد مجموعه می شدند، پس از عبور از یک دهلیز به دو راهرو سرپوشیده می رسیدند و بنا به نیت خود (مذهبی یا سیاسی) یکی از این راهروها را برای ادامه مسیر انتخاب می کردند. علاوه بر این، راهروها نیز در امنیت نقش داشتند و در کاهش انتقال صدا به محوطه مقدس مؤثر بودند.
۶) سنگ اژدها: به گفته مردم محلی این سنگ در گذشته یک اژدها بوده که پس از غلبه بر سلیمان یکی شده است.
7) بناهای دوره ایلخانی: پس از دوره اسلامی از اهمیت و شهرت تخت سلیمان کاسته شد. اما پادشاهان ایلخانی تصمیم گرفتند از آن به عنوان استراحتگاه استفاده کنند و بار دیگر رونق این مجموعه را به ارمغان آوردند. از بناهای دوره ایلخانی می توان به دروازه جنوبی، کاخ شکر، تالار شورا، مسجد، حمام و کارگاه های صنعتی اشاره کرد.
سالن شورا اکنون به عنوان موزه مجموعه برای نمایش آثار تاریخی کشف شده در تخت سلیمان استفاده می شود.
