تودی تریپ: زیگورات چغازنبیل بنای باستانی معروف و یکی از آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است. چغازنبیل که در زبان ایلامی «دور اونتاش» نامیده می شود، مجموعه ای از دوران عیلام یا عیلام باستان است که در استان خوزستان، بین شوشتر و شوش (از شرق به غرب) و بین دزفول و اهواز قرار دارد. (از شمال به جنوب گرفته است). چغازنبیل در 42 کیلومتری شرق شوش و از توابع شهرستان شوش است. در ضلع شرقی چغازنبیل روز دز است و بین آن تا شهر شوشتر فاصله است. اما برای رسیدن به چغازنبیل از شوشتر باید حدوداً 25 کیلومتر طی کنید.
آشنایی با زیگورات چغازنبیل
این اولین اثر ثبت شده از ایران در فهرست جهانی یونسکو است. بزرگترین زیگورات ایران است. زیگورات چغازنبیل را می توان معادل آسیایی اهرام مصر دانست. دارای یکی از اولین تاسیسات تصفیه آب در جهان است.
کلمه زیگورات به معنای کوه، قله یا مکان بلند است. نام قدیمی چغازنبیل یا دوروانتاش به معنای محل اونتاش (خالق آن) است. اما خود چغازنبیل در زبان لری به معنای سبد کوه است.
چغازنبیل در منطقه ای باز و دور از شهر واقع شده است. نزدیکترین ایستگاه قطار به مجموعه، ایستگاه هفت تپه است. اگر قصد دارید از شوشتر به چغازنبیل بروید، باید مسیر خود را به سمت مجتمع کشاورزی و صنعتی غرب ادامه دهید. اما اگر قصد دارید از شوش یا اهواز به آن برسید، باید از اتوبان اهواز – شوش استفاده کنید. همچنین اگر قصد دارید از شهرهای دیگری مانند تهران به زیگورات چغازنبیل بروید، می توانید با خرید بلیط هواپیما تهران به اهواز به اهواز بروید.
حدود 1 ساعت برای بازدید از منطقه زیگورات کافی است و مجذوب عظمت و شگفتی آن شوید. برای بازدید از زیگورات هزینه ورودی لازم است. جالب است بدانید اولین نمونه های تولید شیشه در ایران در چغازنبیل خوزستان پیدا شد. قدمت این آثار شیشه ای به حدود 2 هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد.
در این میان سیم های شیشه ای نیز کشف شد. به نظر می رسد از این نخ های شیشه ای در ساخت لولاهای در و پنجره معابد استفاده شده است. این عدد نشان دهنده ظرافت در تزیین بناهای تاریخی و همچنین دانش نحوه استفاده از مواد اولیه در تمدن ایلام است.
در اطراف زیگورات کتیبه ای را می بینید که روی هر آجر حک شده است. به نظر می رسد سازندگان و مسئولان وقت تلاش می کردند نامه ای از خودشان برای نسل های آینده بفرستند. در مجموع هزاران کتیبه و کتیبه آجری مختلف در زیگورات چغازنبیل خوزستان وجود دارد. تا به امروز حدود 6500 قطعه آجر نوشته و کتیبه های مختلف در این شهر باستانی پیدا شده است. باستان شناسان از روی این کتیبه ها نام قدیمی این شهر، سازنده و نوع مصالح به کار رفته در آن را مشخص کرده اند. همه این آثار به زبان سنتی ایلامی است.
تاریخچه زیگورات چغازنبیل
زیگورات چغازنبیل بخشی از مجموعه های باستانی تمدن های اولیه انقلاب کشاورزی و تمدن های بین النهرین است. شهر باستانی شوش در شمال غربی زیگورات واقع شده است.
این معبد زیگورات یا هرمی شکل در حدود 1250 سال قبل از میلاد ساخته شده است. توسط فرمانروای ایلامی اونتاش ناپیرشا برای یکی از خدایان باستانی به نام اینشوشیناک. این زیگورات که هرمی با پایه چهار گوش است با دیوارهایی محافظت می شد که اکنون بازسازی شده است.
در مجموعه چغازنبیل معابدی برای الهه های دیگر وجود دارد و به نظر می رسد که باید معابد دیگری نیز ساخته می شد. اما حاکمان بعدی ایلامی آن را ادامه ندادند. مجموعه چغازنبیل همچنین دارای مجموعه ای از مقبره های سلطنتی مرتبط با عیلام باستان است. چغازنبیل در آن زمان مرکز بزرگ مذهبی و زیارتی بود.
زیگورات چغازنبیل در سال 640 قبل از میلاد مورد حمله دولت آشور تحت فرمان آشوربانیپال قرار گرفت.
ساختار و معماری زیگورات چغازنبیل
زیگورات چغازنبیل اکنون تقریباً 25 متر ارتفاع دارد. اما تحقیقات باستان شناسی نشان می دهد که ارتفاع آن دو برابر بوده و قبل از تخریب در اثر آشوربانیپال و فرسایش تدریجی دارای 5 طبقه بوده است. هر ضلع این زیگورات نزدیک به 100 متر طول دارد. زیگورات یک بنای مذهبی است که می توانید آن را بیشتر در منطقه رودخانه میانه مانند عراق کنونی ببینید. اما زیگورات چغازنبیل نمونه بی نظیری در ایران است.
زیگورات چغازنبیل بیشتر از خشت خام و آجر سفالی پخته ساخته شده است. در بدن او آثاری از تزئینات و نقاشی های دست ساز به خطوط ایلامی و اکدی نیز دیده می شود. یکی دیگر از جنبه های اهمیت چغازنبیل، ساخت کاشی و لعاب است که آثار آن هنوز در این معبد مخروبه دیده می شود. همچنین برخی مطالعات نشان می دهد که قدیمی ترین تصفیه خانه های فاضلاب جهان باستان در این مجموعه ایجاد شده است.
رومن گیرشمن، باستان شناس فرانسوی، طی تحقیقات 10 ساله خود در منطقه خوزستان، چندین مرحله کاوش را در چغازنبیل انجام داد.
