زیباترین مدرسه ایران کجاست؟

تودی تریپ: در فاصله 5 کیلومتری جاده خواف در نزدیکی روستای خرگرد یکی از بی نظیرترین بناهای باقی مانده از قرن نهم را می بینید که پس از گذشت این همه سال همچنان یکی از مجلل ترین بناهای تاریخی ایران است.

مکانی که روزگاری محفل بزرگان و علمای کشورمان بود و امروز چه خالی از حضور آنان و کانون علم و دانش است.

این مدرسه توسط دو برادر معمار حب قوام الدین و غیاث الدین شیرازی در زمان شاهرخ تیموریان به سبک بناهایی با چهار ایوان در دو طبقه و با 32 حجره برای اجتماع خردمندان ساخته شده است.

چند صد سال از ساخت مدرسه غیاثیه می گذرد اما همچنان می توان از رنگ و لعاب کاشی های این بنا لذت برد.

غیاثیه خرگرد; زیباترین مدرسه ایران

در قدیم مساجد و مدارسی به شکل مدرسه بوده که در آن بحث و تدریس دانش آموزان یا جلسات قرآن برگزار می شده است.

این مدارس ساختمان های باشکوهی داشتند و معماری آن ها در خور توجه بود.

خراسان بزرگ نیز از این امر مستثنی نبود و مدرسه غیاثیه خرگرد در استان خراسان رضوی یکی از آنهاست.

این مدرسه یکی از مدارس چهار دری و خشتی ایران است و از مکان های معروف هارگرد به شمار می رود که به همت پیر احمد حافی ساخته شده است.

مدرسه خرگرد خواف بازمانده ای از شهر قدیمی خرگرد در خراسان است که در ۲۴ دی ماه ۱۳۱۰ به شماره ۱۲۶ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

مدرسه مذکور در دوران شکوفایی خود یکی از بهترین دانشگاه های اسلامی به شمار می رفت و علمای بسیاری تربیت کرد. اما پس از ظهور سلسله صفویه و به دلیل تعصب شدید شاهان، این مدرسه پس از 60 سال رونق خود را از دست داد.

در میان مدارس ایران، مدرسه غیاشیح نمونه ایده آلی از دقت و تنوع معماری به شمار می رود.

اهمیت هنری مکتب غیاثیه به حدی بود که دانشمندان مشهور غربی مانند ساکلیس، هرتسفلد، گرابای و برنارد اوکین به مطالعه آن پرداخته و کتیبه های آن را کپی کردند.

مدرسه غیاثیه خرگرد بین سالهای 842 تا 847 هجری قمری به دستور غیاث الدین پیر احمد خوافی وزیر سلطان شاهرخ تیموری در زادگاهش ساخته شد.

معماران هنرمند آن زمان استاد کوام الدین و گیاه الدین شیرازی برای ساخت این مدرسه انتخاب شدند.

این دو معمار-هنرمند در ساخت مسجد گوهرشاد مشهد و مدرسه الخبیک سمرقند نیز نقش داشتند.

زیبایی و استحکام این بنا به حدی بود که امیدوار بود برای قرن ها مرکز شلوغ یادگیری باشد. اما شرایط خاص آن زمان اجازه نمی داد گیاشیا چنین جایگاه مرکزی داشته باشد.

این مدرسه اکنون بیش از 550 سال قدمت دارد. اما مدت زیادی به عنوان یک مرکز علمی باقی نماند. چون توسط یک حکومت سنی ساخته شد و بعد از 60 سال که حکومت شیعه صفویه بر آن مسلط شد، مدرسه غیاطیه دیگر نتوانست به شیوه قدیم رونق بگیرد.

معماری مدرسه غیاثیه خرگرد

بنا بر کتیبه ایوان جنوب غربی، بنای مدرسه توسط معمار بزرگ استاد قوام الدین شیرازی (معمار مسجد گوهرشاد مشهد و هرات) آغاز شد و استاد غیاث الدین شیرازی آن را به پایان رساند.

این بنا بیش از هر چیز یک انقلاب در دکوراسیون است.

در این مکان معمار به رویای معماری گذشته که پوشاندن جامه بهشتی بر تن خاکی بود، جامه عمل پوشانده است.

سر بنارا را با کاشی پوشاند و فضا را پر از گل و ریحان کرد.

این مدرسه دارای چهار ایوان است که ارتفاع آنها به 11 متر می رسد. در اطراف این صحن 32 حجره در دو طبقه و تالارهای گنبدی بزرگی برای تدریس معلمان ساخته شده است.

در دو طرف هشتی ورودی، دو تالار بزرگ برای مسجد و مدرسه در نظر گرفته شده است.

اتاق هایی با سقف های گنبدی شکل در چهار گوشه حیاط ساخته شده و 8 نورگیر پایه گنبدها را احاطه کرده اند.

هشتی ورودی اصلی مدرسه در سمت راست و چپ به 2 اتاق بزرگ با سقف های گنبدی شکل ختم می شود که فضای سمت راست مسجد و فضای سمت چپ سالن اجتماعات است.

هشتی بین این دو فضا نیز دارای سقف گنبدی است. نمای داخلی و خارجی نمای ساختمان با کاشی های معرق و کتیبه های رنگارنگ تزئین شده است.

نمای اصلی سردر مدرسه غیاثیه از نظر روکش کاری و استفاده از تزئینات معماری از زیبایی و شکوه بیشتری نسبت به سایر قسمت های بنا برخوردار است.

این بنا نمایانگر کامل معماری دوره تیموری است که به سبک آذری ساخته شده است.

در میان مدارس تاریخی ایران، مدرسه غیاشیح از نظر دقت و تنوع معماری کامل ترین نمونه است.

اهمیت هنری مکتب غیاثیه به حدی است که دانشمندان مشهور غربی مانند ساکلیس، هرتسفلد، گرابای و برنارد اوکین به بررسی آن پرداخته و کتیبه های آن را کپی کرده اند.

مهمترین ویژگی ساختمان مدرسه غیاثیه که آن را در زمره شاهکارهای قرن نهم قرار می دهد، استفاده زیاد از کاشی معرق برای پوشش دیوارها است.

اگرچه هارگرد امروزه چیزی جز یک روستای کوچک نیست، اما شواهد موجود حاکی از رونق علمی آن در گذشته است.

چنانکه خواجه نظام الملک وزیر ملک شاه سلجوقی در قرن پنجم هجری آن را در ردیف شهرهایی چون نیشابور و اصفهان قرار داد و مدرسه نظامی باشکوهی در آن بنا کرد.