رازهای معماری تخت جمشید؛ از جادوی عدد پی تا سیستم تحویه عجیب!

تودی تریپ: تخت جمشید یا به قول هخامنشیان مجموعه ای از کاخ های متعددی است که در کنار هم در کنار دشت مرودشت و در دامنه کوه رحمت در استان فارس واقع در شهرستان مرودشت ایران قرار دارند. در دوره‌های تاریخی پس از هخامنشیان، به دلیل فراموشی خط و زبان پارسی باستان و ناآشنایی کتیبه‌ها، نام پارس به فراموشی سپرده شد و مردم نام تخت جمشید (پادشاه پیشدادی) را بر کاخ گذاشتند. تخت جمشید در شهر باستانی پارس یکی از شهرهای باستانی ایران قرار داشت که سال ها پایتخت تشریفاتی امپراتوری هخامنشیان بود. تخت جمشید در زمان داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول ساخته شد و حدود 200 سال رونق داشت. در اولین روز سال نو، گروه‌های زیادی از کشورهای مختلف به نمایندگی از ساتراپی‌ها یا استان‌ها در تخت جمشید گرد آمدند و هدایای خود را به شاه تقدیم کردند.

پی چیست؟

در ریاضیات عدد پی به عنوان مجموعه اعداد طبیعی در نظر گرفته می شود. این عدد از تقسیم دور دایره بر قطر آن به دست می آید. کشف پی یکی از مهمترین اکتشافات در ریاضیات است. کارشناسان ریاضی هنوز نتوانسته اند زمان دقیق استفاده از این عدد را پیش بینی کنند. بسیاری از مردم مصر و برخی دیگر یونانیان باستان را کاشف این عدد می دانند، اما تحقیقات جدید نشان می دهد که هخامنشیان نیز با این عدد آشنا بوده اند.

راز پی در تخت جمشید

عبدالعظیم شاه کرمی، کارشناس سازه و ژئوفیزیک و مسئول مطالعات مهندسی تخت جمشید گفت: مطالعات کارشناسی بر روی سازه های تخت جمشید به ویژه ستون ها و فرم های مخروطی تخت جمشید انجام شده است. این نشان می دهد که هخامنشیان دو هزار و پانصد سال پیش از دانشمندان ریاضی استفاده می کردند که در ریاضیات و مهندسی محض تبحر داشتند. آنها راز پی برای ساختن حجم های مخروطی را کشف کرده اند.

دقت و ظرافت در ساخت ستون های گرد تخت جمشید نشان می دهد که مهندسان این سازه عدد پی را تا چندین رقم اعشار محاسبه کرده اند. شاه کرمی می گوید: مهندسان هخامنشی ابتدا مقاطع مدور را به چند قسمت مساوی تقسیم کردند. سپس در هر بخش یک هلال ماه وارونه ترسیم کردند. این به آنها اجازه داد تا مقطع بسیار دقیقی از ستون های گرد را به دست آورند. محاسبات نهایی به مهندسان ساختمان تخت جمشید کمک کرد تا ارتفاع ستون ها، نحوه ساخت آنها، فشاری که ستون ها باید تحمل کنند و توزیع تنش در مقاطع ستون ها را محاسبه کنند. برای به دست آوردن مقاطع دقیق ستون ها، این مهندسان باید عدد پی را تا چندین رقم اعشار محاسبه می کردند.

نکات شگفت انگیز در معماری تخت جمشید

ساخت بناهای تخت جمشید در زمان داریوش اول (522 تا 486 ق.م) آغاز شد و تا زمان اردشیر سوم (359 تا 338 قبل از میلاد) در زمینی به وسعت 13 هکتار ادامه یافت. مصالح به کار رفته در ساخت تخت جمشید عبارتند از: سنگ، خشت و گل، آجر، گچ، چوب، آهن، فلزات گرانبها (طلا-نقره-مس)، عاج، سنگ لاجورد، عقیق و… دیوارهای تخت جمشید در برخی نقاط. ضخامت آن 5.5 متر و وزن سنگ های استفاده شده بالغ بر 45 تن می باشد.

تخت جمشید دارای سیستم گرمایش و تهویه است که اتاق های داخل را در زمستان گرم و در تابستان خنک و معتدل نگه می دارد. دشت سرسبز مرودشت، سقف‌های بسیار بلند و فضاهای وسیع، درهای باز و پنجره‌های زیاد، هوای تخت جمشید را در تابستان نرم و خنک می‌کند و در زمستان دیوارهای سفالی و لایه‌هایی از گچ که عایق‌های حرارتی را تشکیل می‌دهند، پرده‌های بلند و ضخیم بنفش. که از نفوذ سرما به اتاق ها و سالن ها جلوگیری می کند، پوشش سقف نیز چوبی است که تاثیر بسزایی در گرم شدن محیط دارد. تخت جمشید همچنین دارای سیستم آبرسانی و فاضلاب است، کانال های آبرسانی و فاضلاب زیرزمینی در تخت جمشید کشف شده که طول آنها به بیش از 2 کیلومتر می رسد. تخت جمشید نه شهر بود، نه دژ و نه عبادتگاه، تخت جمشید دو نقش مجزا اما تا حدی به هم مرتبط بود، اول اینکه چون در قلب امپراتوری قرار داشت، خزانه ای مناسب برای انباشتن همیشه بود. مکان مناسب و باشکوهی برای برگزاری مراسم و جشن‌هایی بود که در آن زمان برگزار می‌شد (تعطیلات مهرگان و نوروز، اثاثیه گران قیمت، مبل‌های طلایی، لباس‌ها و فرش‌های ارغوانی گرانبها و… ذخیره می‌شد). در نهایت با حمله اسکندر مقدونی، تمام این مکان ها یا غارت شد یا سوزانده شد. وقتی اسکندر وارد تخت جمشید شد و همه شکوه و ثروت را دید، دستور داد هر چه می توانند بگیرند و هر چه نتوانستند نابود کنند. به گفته مورخان قدیم، ثروت تخت جمشید با 10000 جفت اسب و قاطر و 5000 جفت شتر غارت شد. اسکندر پس از انتقال ثروت به تخت جمشید دستور می دهد تخت جمشید را به آتش بکشند. به گفته مورخان قدیم، تخت جمشید 3 شبانه روز می سوخت و 40 روز از آن دود خارج می شد.

نکته مهم: محققین به این نکته مهم رسیده اند که اگر به نقشه امپراتوری هخامنشی نگاه کنیم و از شمال شرقی ترین نقطه (سغد) تا جنوب غربی ترین نقطه (حبشه) و از شمال غربی ترین نقطه (یونان) خط بکشیم. ) تا جنوب شرقی ترین نقطه (هند) به صورت صلیب، مرکز تلاقی این دو خط، محل احداث تخت جمشید می شود که جای تامل دارد.