خاص‌ترین شهر ایران / شهر سوخته؛ جاذبه‌ای بی‌همتا در زابل

تودی تریپ: بر اساس یافته های باستان شناسی، شهر سوخته یکی از قدیمی ترین تمدن های جهان است.

این شهر به دلیل ظرفیت استثنایی تاریخی و حجم بالای آثار کشف شده، منطقه ای ارزشمند برای باستان شناسان و علاقمندان به تاریخ است. در طول سفر خود به شهر سوخته وارد یک موزه بزرگ در بیابان خواهید شد که در هر گوشه آن گنجی پنهان وجود دارد.

آشنایی با شهر سوخته

شهر سوخته یکی از قدیمی ترین تمدن های بشری است که بر اساس اسناد و مشاهدات باستان شناسان و مورخان بیش از پنج هزار سال قدمت دارد. این منطقه که در کرانه دریاچه هامون و کرانه های رودخانه هیرمند قرار دارد، در قدیم یکی از شهرهای مهم راه ارتباطی شبه قاره هند و بین النهرین بوده است.

تاریخ شکل گیری و ساخت این شهر را به هزاره سوم قبل از میلاد نسبت می دهند. برخی از باستان شناسان تاریخ سکونت در این منطقه را معاصر با عصر مفرغ می دانند و گروهی دیگر قدمت این شهر را به تمدن عیلامی می دانند.

علیرغم همه نظرات و عقاید متفاوتی که در ارتباط با شکل گیری و توسعه تمدن در شهر سوخته وجود دارد، توسعه و شکوه این دولت شهر کهن حتمی است. با توجه به اینکه در قدیم و بیش از پنج هزار سال پیش دریاچه هامون دریاچه ای پر از آب بوده که از رودخانه بزرگ هیرمند تغذیه می شده است، سرسبزی و حاصلخیزی این منطقه دلیل اصلی شکل گیری شهر سوخته بوده است.

این شهر بیش از 280 هکتار وسعت دارد و از پنج بخش اصلی تشکیل شده است. هشتاد هکتار از اراضی شهر به بافت مسکونی در شمال شرقی اختصاص دارد و قبرستان، بخش مرکزی، محوطه فعالیت های صنعتی و اداری از دیگر مناطق این شهرستان است.

اولین نشانه ها از وجود محوطه وسیع باستانی در این منطقه در زمان قاجار توسط مستشار نظامی انگلیسی به نام سرهنگ بیتس گزارش شده است. مدتی بعد، باستان شناس معروف مجارستانی-بریتانیایی، سر مارک اورل اشتاین، در سال 1937 کاوش های دقیقی در این منطقه انجام داد و اطلاعات ارزشمندی در مورد وجود یک شهر باستانی بزرگ در این منطقه ارائه کرد.

پروژه گسترده پیمایش و تحقیق در این منطقه در سال 1967 توسط باستان شناسان ایتالیایی آغاز شد و با اضافه شدن گروهی از باستان شناسان و دانشمندان ژاپنی ابعاد وسیعی یافت.

بیش از یک دهه تحقیقات و مطالعات دانشمندان ژاپنی و ایتالیایی نتایج و اکتشافات ارزشمند و شگفت انگیزی را به همراه داشته است. ادامه بررسی ها و تحقیقات در شهر سوخته از اواسط دهه 1370 با نظارت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از سر گرفته شد.

شهر سوخته به دلیل وسعت و توسعه بالا در دوران باستان از ظرفیت بالایی برای تحقیقات تاریخی و علمی برخوردار است. به همین دلیل بررسی تاریخ شهر سوخته و مراحل تحقیق در این منطقه به طور مستمر ادامه دارد.

بازدید از شهر سوخته

در واقع، برخلاف آنچه از نام آن پیداست، آتش سوزی بزرگی در شهر در حال سوختن رخ نداده است. این نام را یک افسر نظامی انگلیسی به نام سرهنگ بیت به دلیل وجود خاکستر فراوان در اطراف شهر به آن داده است.

اما این خاکستر محصول کوره های تولید اجسام فلزی است و در خارج از شهر به عنوان زباله انباشته می شود. شهر سوخته به دلیل کاهش آب و تغییر جهت رودخانه هیرمند و خشک شدن آب و هوای منطقه متروکه شد و جنگ بزرگی در آنجا رخ نداد.

یک موزه و پژوهشکده و همچنین مطالعات و باستان شناسی در مورد تمدن شهر سوخته در نزدیکی محوطه نمایشگاه ساخته شده است. در این موزه اقلام کشف شده از جمله سرامیک و اقلام مختلف مورد استفاده در زندگی روزمره مردم این شهر به نمایش گذاشته شده است. همچنین ماکتی از سازه دفن اموات در این شهر بازسازی و در موزه شهر سوخته به نمایش گذاشته شده است.

بازدید از شهر سوخته و موزه شهر سوخته که در این مجموعه قرار دارد ورودیه دارد. اگر زمان رفت و برگشت به شهر سوخته را در نظر نگیریم، پیشنهاد می کنیم حدود 2 ساعت برای بازدید از منطقه و موزه آن در نظر بگیرید.
برای رفتن به شهر سوخته دو راه دارید. یا باید ابتدا به شهر زابل برسید و سپس از جاده زابل – زاهدان به سمت جنوب بروید. گزینه بعدی این است که با قطار یا هواپیما به شهر زاهدان بروید و سپس 175 کیلومتر به سمت شهر شمت سیور تا شهر زابل رانندگی کنید. در مسیر خود به منطقه تاسوکی و پلیس راهنمایی و رانندگی آن خواهید رسید، یعنی هنوز 40 کیلومتر با شهر سوخته فاصله دارید.

شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان و در 50 کیلومتری جنوب شهر زابل قرار دارد. شهر سوخته بر روی تپه های بلند بین 12 تا 18 کیلومتر و بین رودخانه های هامون و هیرمند واقع شده است.

امروز شهر سوخته در شرق دور ایران و در فاصله اندکی از مرز ایران و افغانستان و در حدود 170 کیلومتری زاهدان قرار دارد. فاصله شهر سوخته تا فرودگاه زابل 60 کیلومتر است و طی این مسیر حدود 50 دقیقه طول می کشد.

فرودگاه زابل به تهران و مشهد پرواز دارد. با توجه به فاصله زیاد شهر سوخته تا تهران و سایر نقاط کشور، بهترین راه برای رسیدن به این منطقه سفر هوایی مستقیم یا غیرمستقیم است.

فاصله تهران – شهر سوخته حدود 1500 کیلومتر است و برای طی کردن این مسافت باید ابتدا به شاهرود رفته و سپس به سمت سبزوار حرکت کنید. در جهت جنوب ادامه دهید و پس از عبور از شهرهای گناباد و بیرجند در نهبندان به چپ بپیچید. از نهبندان تا زابل حدود 170 کیلومتر مسافت دارید. شهر سوخته در 50 کیلومتری جنوب زابل قرار دارد.

مسیر دیگر تهران به شهر سوخته آن سوی جاده قم است و از شهرهای کاشان، یزد و کرمان می گذرد. از کرمان باید به نخبندان بروید و مانند قبل به زابل برسید. این مسیر کمی طولانی تر از مسیر قبلی است.

اگر در شهرهای دیگر اقامت دارید با توجه به محل سکونت خود به یکی از شهرهای زاهدان، کرمان یا بیرجند بروید و سپس به سمت زابل و شهرسوته حرکت کنید.