حتما از چشم‌انداز باستان‌ شناسی ساسانی منطقه فارس بازدید کنید

تودی تریپ: استان فارس یکی از تاریخی ترین استان های کشور با قدمتی هزار ساله و ده ها اثر تاریخی ارزشمند است.

این استان در دوران حکومت سلسله های قدرتمندی چون عیلامیان، اشکانیان، هخامنشیان و ساسانیان حوادث و وقایع مختلفی را تجربه کرد.

حاصل این تاریخ پربار و توجه دولت های مختلف به این نقطه از کشورمان، آثار ارزشمند تاریخی از جمله منظر باستان شناسی ساسانی منطقه فارس است.

آشنایی با منظره باستانی ساسانی منطقه فارس

مطالعات باستان شناسان، پژوهشگران و مورخان نشان از موقعیت استثنایی این منطقه در ایران دارد. استان فارس جایگاه فرهنگی و تاریخی بی بدیلی در ایران دارد.

این استان حدود 400 سال پایتخت ساسانیان بوده است.

ساسانیان باشکوه ترین بناها را در این منطقه ساختند. آمارها نشان می دهد که بیشترین آثار تاریخی باقی مانده از دوران ساسانی برای این منطقه ثبت شده است.

شاهنشاهی ساسانی یکی از دوره های برجسته تاریخی ایران است. در این دوره تمدن ایرانی به اوج خود رسید.

امپراتوری ساسانی همزمان با امپراتوری بیزانس در روم بود.

بنابراین با توجه به تعاملات این دو تمدن، از آنجایی که ریشه معماری و فرهنگ این دو ملت به این دوره بازمی‌گردد، شباهت‌های زیادی بین این دو امپراتوری وجود دارد.

بقیه آثار دوره ساسانی را در این محوطه به عنوان چشم اندازی از باستان شناسی ساسانی در منطقه فارس می دانیم.

بر اساس یافته های باستان شناسی استان فارس، حدود 3000 اثر با ارزش در این منطقه یافت شده است که قدمت آن ها به زمان شکل گیری منظر باستان شناسی ساسانی می رسد.

این یافته ها حاکی از این واقعیت است که حکومتی مقتدر بر این منطقه حکومت می کرده است.

مشهورترین آثار باستان‌شناسی ساسانی در منطقه فارس مربوط به شهرهای تاریخی بیشاپور، فیروزآباد و سروستان است.

حدود 30 سنگ نگاره تاریخی و چندین راه ارتباطی متعلق به دوره ساسانی در استان امروزی فارس یافت شده است.

بیشاپور، فیروزآباد و سروستان به همراه داراب و فسا دارای یک جاده تنه مشترک هستند و توسط جاده هایی که در دوره ساسانی ساخته شده است به هم متصل می شوند.

بیشاپور در 60 کیلومتری شمال غربی فیروزآباد قرار دارد. سروستان در شمال شرقی فیروزآباد و شرق فسا قرار دارد.

منظر باستانی ساسانی منطقه فارس با هشت اثر معماری شاخص، دو شهر تاریخی، هشت نقش برجسته، یک قلعه و دو کاخ در فهرست جهانی به ثبت رسیده است.

البته ثبت جهانی این آثار در حالی انجام شد که شانس ایران برای ثبت جهانی این پرونده پیش از برگزاری نشست کم ارزیابی شده بود.

محمد حسن طالبان معاون میراث فرهنگی کشور پیش از عزیمت به بحرین محل برگزاری نشست یونسکو به تغییر بسیاری از اعضای شورای میراث جهانی و عدم شناسایی افراد جدید اشاره کرد و از احتمال یونسکو خبر داد. مخالفت با ثبت جهانی منظر ساسانی فارس؛ اما بررسی های ایکوموس (شورای جهانی بناها و محوطه ها) ثابت کرد که این آثار بسیار ارزشمند هستند و باید در جهان ثبت شوند.

اهمیت دیدگاه باستان شناسی ساسانی

ساسانیان قومی بودند که بنیان فرهنگ و تمدن ایران باستان را در منطقه و جهان مستحکم کردند. آنها بخشی از این کار را با خلق آثار زیبا و باشکوه انجام دادند.

کاخ اردشیر، معبد آناهیتا، شهر باستانی گور، کاخ ساسان و کتیبه های سنگی تنها گوشه ای از شکوه و زیبایی این منطقه باستانی است.

این بناها، کاخ ها و شهرها مربوط به دوره اولیه و اواخر پادشاهی ساسانی است که از سال 224 تا 658 میلادی در این منطقه گسترش یافته است.

بر اساس تحقیقات باستان شناسی، جایگاه فارس به عنوان پایتخت چهارصد ساله حکومت ساسانی بسیار قوی است.

منطقه فارس بیشترین حجم آثار دوران ساسانی را دارد و با حداقل برآورد می توان گفت بیش از سه هزار اثر از دوران ساسانی در استان فارس باقی مانده است.

مهمترین اثر ساسانی در این استان که رابط معماری ساسانی و اسلامی است، اولین گنبد جهان در فیروزآباد فارس است.

دیدگاه ساسانی فارس نمایانگر جنبه های مختلف تاریخ ایران در دوران ساسانیان است. دورانی که مرز شکوه باستانی هخامنشیان و احزاب و تحولات سیاسی اوایل دوران اسلامی است.

مجموعه آثار مناظر ساسانی فارس که در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد، نه تنها از نظر باستان شناسی، بلکه از جنبه های دیگر نیز دارای ارزش و اعتبار است.

این مجموعه آثار، شهرسازی، هنر، معماری و چاپ سنگی ایران را در دوره های پیش از ساسانیان به ویژه هنر و معماری دوره اشکانی ارائه می کند.

اگرچه تأثیر هنر رومی و حتی یونانی به ویژه در شهر باستانی بیشاپور به چشم می خورد، اما نباید فراموش کرد که محور ساسانی فارس دربرگیرنده شاخص ترین آثاری است که هنر، نبوغ و اندیشه دوران ساسانی را به نمایش می گذارد.

سبک ایوان سازی، اولین نمونه های گنبد سازی بر روی بناهای مربع شکل و استفاده از خشت و قلوه سنگ با ملات ساروج از جمله ویژگی های معماری این دوره تاریخی است.

هنر سنگ تراشی که از دوره ایلامی و قبل از آن در فلات ایران برای نشان دادن قدرت و شکوه پادشاهی های کوچک و بزرگ به کار می رفت، در دوره ساسانیان به صورت کاملا حرفه ای به اوج خود رسید.

ساسانیان از این هنر به عنوان راهی برای بیان وقایع مهم تاریخی استفاده می کردند. علاوه بر اینها، بسیاری از محققین بر این باورند که اولین مدل گنبدسازی ایرانی که در آتشکده شهر غور اجرا شد و در دوره ساسانی تکامل یافت، بعدها در دوره اسلامی به اوج خود رسید.