تپه باستانی و حیرت‌انگیز سیلک

تودی تریپ: نزدیک به پنج هزار سال قبل از میلاد، غارنشینان فلات ایران پس از تغییرات آب و هوایی و تشکیل مزارع و چمنزارها به دشت کوچ کردند و زندگی جدیدی را آغاز کردند و تمدن آنها نسبت به دوران قبل قابل توجه است. قدیمی ترین مردم دشت، مردم سیلک نزدیک کاشان هستند که آثاری از زندگی آنها در آنجا یافت شده است. میدان باستانی سیلک در منطقه فین کاشان واقع شده و قدمتی هفت هزار ساله دارد.

آشنایی با تپه شگفت انگیز سیلک کاشان

تپه‌های سیلک، یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری و یکی از قدیمی‌ترین مراکز سکونت‌گاه‌های پیش از تاریخ، در کاشان قرار دارد. این تپه های باستانی در 24 شهریور 1310 هجری شمسی با شماره 38 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تعداد 32 زیگورات در ایران و بین النهرین شناسایی شده است که متعلق به دوره های تاریخی اورنمو، بنیانگذار سلسله اور، در حدود 2112 قبل از میلاد تا زمان بانیپال پادشاه آشور در سال 631 قبل از میلاد است.

در ایران سه زیگورات شوش، هفت تپه و چغازنبیل وجود دارد. زیگورات ابریشم چهارمین زیگورات کشف شده در فلات ایران است. این زیگورات که قدمت بیشتری نسبت به سایرین در نوع خود دارد در مرکز فلات ایران قرار دارد و از این پس بنای زیگورات را نباید یک بنای سومری دانست، بلکه می توان آن را سبکی معماری برآمده از مرکز فلات ایران فرض کرد. فلات ایران

تپه های ابریشم در واقع زیگورات ها یا عبادتگاه های مردمان باستان بوده اند که از گل ساخته شده اند. تا آغاز تحقیقات علمی هیچکس به ارزش باستانی و اهمیت تاریخی تپه های سیلک پی نبرده بود، اما با شناسایی آن در سال 1310 ه. این تپه ها اهمیت و شهرت جهانی پیدا کردند. امروزه شهرت جهانی تپه های باستانی مدیون کاوش های باستان شناسی هیئت فرانسوی به سرپرستی پروفسور گریشمن و سپس هیئت ایرانی به سرپرستی دکتر صادق ملک شهمیرزادی است. هیئت فرانسوی به سرپرستی دکتر گریشمن از موزه لوور فرانسه از سال 1311 ه. آنها به مدت 3 سال در این تپه ها کاوش کردند.

کاوش های گریشمن 6 دوره فرهنگی متمایز را در سایت سیلک شناسایی کرد که از 7500 سال پیش آغاز شد. با انتشار گزارش پژوهشی گریشمن، ابریشم به عنوان مهد و خاستگاه یکی از کهن ترین تمدن های بشری مطرح شد و توجه ها را به خود جلب کرد. در خرابه‌های تپه باستانی سیلک، اسکلت‌های انسانی و ظروف قدیمی پیدا شد و اکنون این اشیا در موزه لوور فرانسه، موزه ملی ایران، موزه ملی کاشان و موزه‌ای در کنار این بنای باستانی به نمایش گذاشته شده است. آثار کشف شده تا کنون از تپه های سیلک نشان دهنده سیر تکاملی زندگی انسان از غارنشینی تا تک همسری و شهرنشینی است.

این محل دارای دو تپه شمالی و جنوبی به فاصله 600 متر است. در اطراف تپه جنوبی دو قبرستان وجود دارد. این منطقه توسط رومن گیرشمن کاوش شد. دو دوره فرهنگی در تپه شمالی شناسایی شده است که قدیمی ترین آنها مربوط به 7500 سال پیش و در حدود 6100 سال پیش متروکه شده است. زندگی در تپه جنوبی از 6100 سال پیش ادامه داشته است.

دوره دیگری که در آن زیگورات ابریشم ساخته شده است شناخته شده و متعلق به 5000 تا 4250 سال پیش است. دو قبرستان مربوط به 3500 سال پیش و 3000 سال قبل است که دوره مادها است. این منطقه را می توان تنها شهر جهان دانست که عمر آن هفت هزار و پانصد سال است. تدفین در این دو گورستان مادی با دیگر تدفین‌های فلات ایران متفاوت است و نشان‌دهنده ظهور فرهنگی جدید است. ابتدا گودالی حفر می کردند و جسد را در آن می گذاشتند، سپس روی آن خاک می ریختند به طوری که مانند سقف شیروانی از سطح زمین بلند می شد و بالای تپه حلقه ای سنگ می گذاشتند. اشیا و تزئینات سفالی و مفرغی در گورها قرار داده شده است. در آن زمان طلا هنوز ناشناخته بود. سفال های مادی این دوره مشابه سفال های نوشیان و گودین و همچنین سفال های فریگی است. سبک ساخت این ظروف با دوره های قبل متفاوت است. در این میان ظروف آبخوری با نوک هایی به شکل منقار پرنده دیده می شود که کاملا جدید هستند.

این ظروف دارای طرح های متنوعی هستند و مشابه آن در شمال غرب ایران دیده شده است اما بدون طرح هستند. گیرشمن متوجه شد که سازه ابریشمی عظیم بر روی سکو قرار گرفته است و پس از آن چنین سکوهایی در شهرهای اورارتو و مادی دیده می شود. در این محل کاسه‌های زیادی با لبه‌های منحنی که مربوط به دوران نگارش اولیه است و بر روی آن‌ها آثاری از نوشته‌های مربوط به دوران نگارش اولیه عیلامی وجود دارد.

در کاوش های انجام شده در زمستان 1380 دیوار سفالی سکوی زیگورات نمایان شد و این زیگورات را می توان قدیمی ترین زیگورات ایران و بین النهرین نامید. چهار گوشه زیگورات رو به چهار جهت اصلی جفراف است و دارای سه طبقه است. دو برج طاقدار در بالاترین سطح زیگورات قرار دارند که در جهتی قرار دارند که اولین پرتوهای خورشید را هنگام طلوع خورشید جذب می کند. یک دوربین هم بالای زیگورات بود. البته باید گفت که در مورد زیگورات بودن یا نبودن این سازه نظرات مختلفی وجود دارد و نمی توان در این مورد نظر قطعی داد، فقط می توان آن را به عنوان یک نظریه پذیرفت.

پس از کاوش های گریشمن، تپه های ابریشم دوباره به فراموشی سپرده شد و به مرور زمان به محل تخلیه نخاله های ساختمانی و جمع آوری معتادان متجاهر تبدیل شد تا اینکه در سال 1380 طرح بازنگری ابریشم به مدت 5 سال با نظارت دکتر صادق ملک شهمیرزادی کلید خورد. تلاش های دکتر ملک شهمیرزادی و انتشار نتایج طرح در 5 جلد کتاب باعث شد دوباره نگاه ها به سیلک جلب شود. این کتاب ها جنبه های جدیدی از تمدن مردم سیلک را برای محققان و باستان شناسان آشکار کرد. محوطه سیلک شامل یک تپه شمالی و یک تپه جنوبی و دو گورستان تاریخی (متعلق به هزاره دوم و اول قبل از میلاد) است که یکی از آنها به طور کامل تخریب شده است. با تمام خصوصیات منحصر به فرد سیلک، این تپه های خاکی، بی آب و چمن با قسمت کوچکی از دیوار خشتی و چند ابزار و اسکلت، در نگاه اول برای مردم عادی چندان جذاب نیست، اما با کمی توجه به قدمت و دانش. تاریخ، تا این زمان این تپه ها راهرویی برای ورود به دنیایی دیگر برای بیننده در نظر گرفته می شود و وسوسه دیدن ابریشم را بیدار می کند.

منبع: تریپ یار