سال 1393 بود که کلنگ باستان شناسان در جنوب شرقی خوزستان و محوطه باستانی «چگاسفلی» فرود آمد و یکی از مهم ترین گورستان های باستانی ایران با 5000 قبر را کشف کرد. گورهای خوش طراحی، به گفته سرپرست تیم باستان شناسی این محوطه باستانی، با تشریفات خاصی ساخته شده اند. بدین ترتیب، برای اولین بار در تاریخ بشر، باستان شناسان با قبرهای آجری 6000 ساله مواجه شدند.
گورهای آجری تنها کشفیات باستان شناسان در محوطه باستانی چگاسفلی نیست. جمجمه خربزه در گورهای دسته جمعی و خانوادگی با روش تدفین خاص از دیگر اکتشافات در این منطقه استراتژیک باستانی بود که باستان شناسان را متحیر کرد. آنطور که عباس مقدم (رئیس کاوش باستان شناسی چگاسفلی) به ایلانا گفت: در یکی از گورها 52 اسکلت و در گور دیگر 120 اسکلت انسان شناسایی شد.
اما این محوطه تاریخی ارزشمند تنها 4 فصل کاوش را در کارنامه باستان شناسی خود دارد که از سال 1394 تا 1398 به طول انجامید و پس از آن نه کاوشی در این منطقه صورت گرفت و نه این گورستان ارزشمند باستانی به محوطه موزه تبدیل شد.
عباس مقدم، رئیس کمیته باستان شناسی چگاسفلی درباره اهمیت راه اندازی موزه چگاسفلی می گوید: سال هاست که تلاش می کنم سایت موزه چگاسفلی را ایجاد کنم و حجم زیادی از گورهای باستانی را ساماندهی کنم، تلاشی که متأسفانه هرگز محقق نشد. .
وی با بیان اینکه چگاسفلی ذخیره 6000 ساله ایران است، ادامه داد: ما ثروت و ثروت فرهنگی به نام چگاسفلی داریم. این مکان باستانی مرکز بسیاری از فعالیت های اقتصادی در منطقه است. به عبارت دیگر، یک جور چرخاندن ظرف آب، وقتی ظرف آب را می چرخانید، شعاع آن به تمام دیواره های ظرف می رسد و Chegasfly دقیقاً چنین عملکرد منحصر به فردی دارد. اگر در جایی از جهان سرزمینی وجود داشت، حصارکشی می شد و نه تنها کاوش های باستان شناسی آن متوقف نمی شد، بلکه با حرکت چرخ های توسعه پایدار منطقه، اقتصاد آن نیز رونق می گرفت. اما این شی گرانبها اکنون به خدا واگذار شده است.
مقامات برای چاگاسفلی اهمیتی قائل نیستند
مقدم معتقد است اگر به چگاسفلی توجه شود، مردم نه تنها به این منطقه اهمیت می دهند، بلکه به حفظ و حراست از آن نیز اهمیت می دهند. در حال حاضر مردم از اینکه مسئولان هیچ اقدامی در این محوطه باستانی انجام نمی دهند ناراحت هستند.
وی می گوید: سال گذشته جوانانی که از دوستداران میراث فرهنگی بودند و به شدت از این محوطه تاریخی حفاظت می کردند طی تماس تلفنی با من ابراز نارضایتی کردند که چرا مسئولان به چگاسفلی اهمیت نمی دهند و از مردم و دوستداران میراث فرهنگی حمایت نمی کنند. باید این منطقه را حفظ کنیم؟» در حالی که چگاسفلی یکی از بهترین مقاصد گردشگری خوزستان است که در 15 کیلومتری خلیج فارس قرار دارد و ظرفیت تبدیل شدن به قطب گردشگری خوزستان را دارد.
رئیس محوطه باستانی چگاسفلی می گوید: این محوطه باستانی نیازهای زیادی دارد. اما در حال حاضر مهمترین نیاز ایجاد سایت موزه است. برای ایجاد سایت موزه کافی است باور کنیم که مکان های تاریخی ثروت ماست نه بدبختی ما! شک نکنید اگر فقط در گورستان چگاسفلی سایت موزه بسازیم به دلیل اهمیت این قبور با هجوم گردشگران از نقاط مختلف ایران و جهان مواجه خواهیم شد.
چگاسفلی ویترینی از فرهنگ شوش و انشان است
عباس مقدم با بیان اینکه سایت موزه چگاسفلی شاید استثنایی ترین موزه خاورمیانه باشد، ادامه می دهد: گورستان باستانی چگاسفلی با قبرستان های زمان خود بسیار متفاوت است. این گورها به طور کامل با تشریفات خاصی طراحی و ساخته شدند، به طوری که برای اولین بار در تاریخ بشر شاهد آجر در گورهای باستانی بودیم.
وی می گوید: در هزاره پنجم قبل از میلاد اتفاق خاصی در ذهن مردم آن زمان افتاد که تشدید مسائل دینی در جامعه بشری 6 هزار سال پیش بود. اتفاقی که تا آن زمان وجود نداشت. مردم این دوره مردگان خود را در کف منازل خود دفن می کردند و در این دوره تصمیم گرفتند جایی برای دفن مردگان خود در آنجا ایجاد کنند.
«آیا محوطه باستانی چگاسفلی دفینه خاصی دارد، عباس مقدم در پاسخ به این سوال می گوید: در ایران 5 محوطه وجود دارد که ویژگی های گورستان باستانی چگاسفلی را دارند؟ یکی از این مناطق شوش است که در اوایل قرن بیستم توسط دمورگان کاوش شد. بخش دیگر هکلان در کوه های ایلام و بخش آباد در دشت زهره است. نکته جالب اینجاست که در دشت زهرا فقط چگاسفلی نیست. اخیراً در حفاری های بی رویه گورستانی کشف شد که ویژگی های یک گورستان باستانی را دارد.
در چگاسفلی 5 هزار قبر تاریخی وجود دارد
این باستان شناس فکر می کند: قبرهای پراکنده در چگاسفلی بسیار بلند است. در حال حاضر نزدیک به 5000 قبر تاریخی در این منطقه وجود دارد و از محوطه ای که به اعتقاد من حریم است و در چگاسفلی آن را بررسی کردیم، به نظر می رسد این محوطه تاریخی نقش مرکزی سیاسی، اقتصادی و آیینی داشته است. این منطقه به دلیل اینکه هم وسعت آن نسبت به سایر نواحی بسیار بیشتر است و هم موقعیت منطقه و هم قرار گرفتن آن در مجاورت خلیج فارس و دارا بودن تمامی دستاوردهای فرهنگی شوش و انشان، از جایگاه تمدنی خاصی برخوردار بوده است.
مقدم می گوید: چگاسفلی نه تنها دریایی از اطلاعات علمی و داده های تاریخی و باستانی برای باستان شناسان است، بلکه آینه عبرت نیز محسوب می شود. وی می گوید: زمانی که مشغول کاوش در چگاسفلی بودیم، مردم منطقه می آمدند و به منطقه نماز می خواندند و برایشان بسیار جالب بود که مردم از زندگی پس از مرگ آگاه بودند و مردگان خود را اینگونه دفن می کردند.
او می گوید: با تمام اطلاعات علمی موجود در مورد منطقه چگاسفلی و سفرهایی که برای ایجاد موزه باید انجام می دادم، هیچ اتفاقی برای این منطقه باستانی و به نفع مردم و جوامع محلی نیفتاد.
مقدم می گوید: در سال 95 جلسات زیادی با استاندار و معاونین استانداری خوزستان برگزار کردم و ساعات زیادی را در مورد اهمیت این منطقه صحبت کردم. در عین حال معاون مالی و برنامه و بودجه استان مبلغ 5 میلیارد اعتبار برای راه اندازی موزه چگاسفلی اختصاص داد و با برکناری مدیر آن زمان همه برنامه ها روی زمین گذاشته شد و هیچ اتفاقی نیفتاد.
این باستان شناس معتقد است تا زمانی که برای حفاظت از محوطه های باستانی و رونق اقتصادی مردم منطقه اقدام نشود، حتی با ده ها نیروی امنیتی هم نمی توان از منطقه حفاظت کرد.
وی می گوید: وقتی مردم می بینند که با ورود گردشگران و حفظ اماکن باستانی زندگیشان غنی می شود، خودشان پاسدار میراث فرهنگی می شوند و زمانی که دولت با ساخت موزه کوچکترین قدمی برای حفاظت از میراث فرهنگی نمی گذارد. مردم نیز این ثروت بزرگ را نادیده می گیرند.
وی می گوید: درست است که میراث فرهنگی بودجه ندارد اما اگر جسارت و عزم را داشته باشد می تواند با شرکت های نفتی و بنادری که در منطقه هستند وارد مذاکره شود و با تفاهم نامه بخشی از بودجه را تامین کند. از درک
مقدم اعلام کرد: طی 80 روز کاوش باستان شناسی در چگاسفلی به دلیل حفاظت از منطقه به کسی اطلاع ندادیم. اما در 80 روز، 4200 نفر از این منطقه بازدید کردند. تا اینکه خبری نشد. بنابراین اگر در چگاسفلی سایت موزه ای ساخته شود، معتقدم سالانه حداقل 100 هزار گردشگر از این محوطه باستانی بازدید می کنند که با توجه به پتانسیل این منطقه می تواند باعث ایجاد مسیرهای گردشگری و رونق مضاعف شود.
