تودی تریپ: گنبد قابوس بنایی تاریخی واقع در استان گلستان است که به برج گنبد قابوس یا برج گنبد قابوس معروف است و لقب برج آزادی را نیز به خود اختصاص داده است.
برج گنبد قابوس بلندترین برج آجری جهان است که در قرن چهارم هجری قمری ساخته شده است، تمام برج از آجر ساخته شده است که با ارتفاع زیاد معماری شگفت انگیزی دارد.
هوش و ذکاوت سازندگان این برج قطعا قابل تحسین است.
دلیل ساخت برج قابوس
در مورد استفاده از این برج نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند این بنا نوعی مقبره و محل دفن قابوس بن وشمگیر حاکم زیاریان است.
زیاریان در قرن دهم و یازدهم بر نواحی شمالی ایران حکومت می کردند. از آنجایی که باستان شناسان هیچ جسدی را در زیرزمین این بنا پیدا نکرده اند، نمی توان این نظریه را تایید یا رد کرد.
بر اساس ارتباط قابوس با دانشمندان، نویسندگان و منجمان، برخی از محققان بر این باورند که قابوس این بنا را به عنوان رصدخانه ساخته است. این گروه از محققان به منابع تاریخی مراجعه می کنند که قابوس دستور ساخت این بنا را در حاشیه شهر یورجان داده است.
لازم به ذکر است که این شهر هیچ ارتباطی با گرگان فعلی ندارد و بقایای آن در حاشیه شهر گمبد کاووس دیده می شود.
هدف از ساخت این برج هرچه که باشد، این ساختمان در اوج شکوه معماری باستانی قرار دارد. این اثر تاریخی مسافرانی را که از این منطقه عبور می کنند به خود جذب می کند. این مقبره برج گواه ماندگاری هنر و معماری در ایران است.
ساخت این گنبد به دوران حکومت قووسپور وشمگیر یا قابوس بن وشمگیر از سلسله زیاریان برمی گردد که در سال 375 آغاز و در سال 402 به پایان رسید.
شهر باستانی جرجان در تهاجمات مغول در قرن 14 و 15 به طور کامل ویران شد، اما تنها برج گنبدی قابوس باقی مانده و هنوز به عنوان یک بنای تاریخی خودنمایی می کند.
اگرچه در طول تاریخ چندین بار آسیب جدی دیده است، اما بازسازی شده است. خسارات وارده به این بنای تاریخی شامل حفره هایی به عمق 2 متر و برداشتن آجر، آسیب به پایه و گنبد مخروطی شکل و یا اصابت گلوله بوده است.
برای اولین بار در سال 1304 شمسی و در سالهای 1309 تا 1311 یا 1317 تا 1319 به شکل قدیمی خود بازسازی شد و سرانجام در سالهای 1340 تا 1341 مورد بازسازی اساسی قرار گرفت.
بسیاری از کارشناسان هنوز دلیل اصلی ساخت این بنا را درک نکرده اند، اما برخی حدس می زنند که هدف از ساخت این بنا آرامگاه قابوس بن وشمگیر بوده است، اما پس از چندین سال تحقیق، اثری از جسد قابوس بن وشمگیر باقی نمانده است. یافت .
کتیبه ای در این بنا وجود دارد که نشان می دهد این آغاز بنای طولانی کاخ است و هدف از ساخت آن به دلیل وقف آن به مقبره ملک الزیار بوده است، اما باز هم تاریخ ساخت این کاخ را مشخص می کند. ساختمان منطبق با تاریخ مرگ او نیست.
برخی از روایات و کتب تاریخی نیز نشان می دهد که ممکن است از آن به عنوان رصدخانه استفاده می شده است.
برج قابوس چند ساله است؟
قابوس بن وشمگیر یکی از پادشاهان آل زیار بود. او از ضعف آل بویه سوء استفاده کرد و توانست جرجان را تصرف کند و بعداً قلمرو خود را افزایش دهد. او خود اهل ادب و هنر بود و به فارسی و عربی شعر می گفت. دربار او پناهگاه نویسندگان، هنرمندان و حکیمان بود.
بوعلی سینا نیز مدتی در جرجان زندگی کرد و با قابوس بن وشمگیر رابطه دوستانه داشت. شاید هوشنگ سیحون زمانی که از برج گنبد قابوس به عنوان الگو برای ساخت آرامگاه بوعلی استفاده کرد، این دوستی و رفاقت را در ذهن داشت.
سبک معماری این بنا چیزی بین سبک خراسانی و سبک رازی اولیه است. سازندگان از مصالح ساختمانی با کیفیت استفاده کردند. به عنوان مثال در ساخت کل ساختمان از آجر پخته استفاده شده است.
کیفیت ساختمان خود گویای این است. زیرا این مقبره با وجود تغییرات آب و هوایی و آب و هوا و سایر عوامل ناسازگار دست نخورده باقی مانده است.
بر اساس تاریخ معماری ایران، پس از مقبره های مربع شکل، معماران ایرانی به ساختن آرامگاه هایی با رنگ های ستاره ای شکل و بالدار روی آوردند. آغاز این نوآوری ساخت گنبد کاووس بود.
برج کاشانه که در دوره ایلخانی در بسطام ساخته شده نیز آخرین نمونه از این نوع بناها است.
بدنه بیرونی برج گنبد قابوس دایره ای شکل و ارتفاع آن با احتساب سقف مخروطی شکل 52 متر است. کل برج بر روی یک تپه مصنوعی به ارتفاع بیش از 10 متر ساخته شده است که به عنوان پایه ساختمان عمل می کند.
محیط داخلی این برج 30 متر و محیط بیرونی 60 متر است. قطر داخلی از پایه آن نزدیک به 10 متر است.
