تودی تریپ: یزد یکی از شهرهای کویری مرکز ایران است که گمان می رود اولین شهر خشتی جهان باشد. در این شهر به دلیل خشکی هوا، معماری خانه ها از سبک خاص خود پیروی می کند. کشاورزی نیز به برخی مناطق و به برخی محصولات محدود می شود. اما باغ های زیبایی مانند باغ دولت آباد با آلاچیق زیبای خود در یزد وجود دارد که زیبایی شهر را دو چندان کرده است.
باغ دولت آباد یکی از باغ های قدیمی و از مکان های معروف یزد است که در منطقه چارمنار قرار دارد. این باغ یکی از باغ هایی است که در فهرست آثار ملی ایران و سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
مسیر تاریخی باغ دولت آباد خاص یزد
در اواخر دوره افشاریه، محمدتقی خان بافکی، موسوم به خان بزرگ، حکومت یزد را به دست گرفت. در قرن هجدهم تصمیم گرفت باغی به نام دولت آباد ایجاد کند. در آن زمان این باغ بیرون از دیوار شهر بود و ضلع شمالی باغ به خیابانی پر از درخت منتهی می شد.
خیابان مذکور به داشتن هزار درخت معروف بود و با عرضی در حدود 4 تا 5 متر و طول بیش از 20 کیلومتر تا رحیم آباد امتداد داشت. ضلع شرقی و غربی باغ به ترتیب به خیابانی 8 کیلومتری و رودخانه ای خشک شده می رسید.
محمدتقی خان نیز قبلاً کانالی در اطراف باغ ایجاد کرده که آب آن از ارتفاعات مهریز تامین می شود. وی در پایان عمر مجموعه باغ و قنات و زمین های اطراف را که توسط قنات آبیاری می شود وقف چهارده معصوم کرد.
باغ دولت آباد محل سکونت حاکمان وقت از جمله شاهرخ میرزا و کریم خان زند بوده است. این باغ در دوره زندیه اعتبار زیادی پیدا کرد و به هشت باغ دولت آباد معروف شد. سپس در دوره قاجار با گسترش شهر به دروازه چهار منار متصل شد. با این حال، هنوز بیرون از دیوارهای شهر بود.
پس از قاجاریه باغ دولت آباد مدتی متروکه شد. سپس در دوره پهلوی با رشد ساخت و سازها، بناها اطراف باغ را احاطه کردند و این باغ تقریباً در قسمت مرکزی یزد قرار داشت. در سال 1348 تا 1364 وزارت فرهنگ و هنر این باغ را از اداره اوقاف اجاره و به اداره حفاظت آثار باستانی کشور واگذار کرد.
در سال 1348 خورشیدی کار مرمت و بازسازی در این اداره آغاز و قسمت هایی از آن تعمیر شد. بازسازی دیگری نیز بین سالهای 1355 تا 1361 صورت گرفت، اما رونقی که باغ در دوره افشاریه از آن برخوردار بود هرگز به آن بازنگشت.
معماری بی نظیر باغ دولت آباد
این باغ زیبا از یکی از اصیل ترین طرح های باغ ایرانی بهره می برد و مانند سایر باغ های ایرانی فضای باغ در وسط قرار دارد و ساختمان ها در اطراف آن شکل گرفته اند. این باغ زیبا دارای چهار بنای اصلی است که سه بنای آن هشتی، تالار تنبی و سردار است و چندین اتاق زمستانی نیز در این مجموعه وجود دارد.
باغ دارای دو بخش مستطیل شکل است که بر یکدیگر عمود هستند و شامل دو بخش داخلی و خارجی می باشد. یکی از قابل توجه ترین قسمت های معماری این باغ بادگیر مرتفع آن است که با ارتفاع بیش از 33.8 متر به شکل هشت ضلعی به عنوان بلندترین بادگیر جهان شناخته می شود.
در این بنا ترکیب باد و آب باعث می شود هوای خنک از زیر بادگیر به سمت کاخ و تالارهای سلطنتی جریان یابد. باغ دولت آباد یزد کاربری های مختلفی از جمله سکونت و اداره داشت، باغ بیرونی محل برگزاری مراسم حکومتی، رویدادهای ورزشی و اداره امور شهری و باغ اندرونی نیز یک محوطه خصوصی و مسکونی بود. در زیر قسمت های مختلف این باغ بی نظیر را معرفی می کنیم:
هندسه باغ بسیار دقیق است و سطح باغ را به دو قسمت مستطیل شکل عمود بر یکدیگر (باغ بیرونی و باغ داخلی) تقسیم می کند. محور تقارن مستطیل بزرگتر، محور اصلی باغ داخلی است و قسمت آبی بزرگ باغ به ابعاد 124 در 12 متر با این محور مطابقت دارد. در واقع این محور همان محوری است که عمارت سردار را به عمارت هشتی متصل می کند.
معمار باغ با کاشت درخت در دو طرف محور اصلی، علاوه بر تمرکز دید بر روی ساختمان های اصلی باغ، دید هر ساختمان را نیز محدود به نمای باغ می کند و بر ارتباط بصری بین باغ تاکید می کند. دو ساختمان
وجود چشم انداز اصلی به صورت مستقیم و کشیده در امتداد محور طولی باغ در مقابل آلاچیق و کاشت درختان بلند در دو طرف آن نقش اساسی در ایجاد منظری دارد که باعث بلندتر جلوه دادن باغ می شود. آبنما که دقیقاً در محور تقارن باغ داخلی قرار دارد، سطح باغ را به دو قسمت مستطیل شکل متقارن تقسیم می کند. در باغ داخلی قسمت اصلی باغ پوشیده شده است.
نسبت کرت ها از تناسبات دو باغ مستطیل شکل پیروی می کند.
محور تقارن مستطیل کوچکتر که باغ بهشتین است بر محور اصلی باغ عمود است. مستطیل باغ بهشت آیین توسط حوض مستطیلی بزرگی که عمود بر محور تقارن مستطیل است به دو قسمت مربع تقسیم می شود که در واقع قطعات اصلی باغ بهشت آیین هستند.
