باغ دلگشا؛ باغی تماشایی و منحصر به فرد در شیراز

تودی تریپ: شیراز شهری پر از باغ های زیبا و جذاب با گذشته ای تاریخی است. یکی از این باغ‌ها که در فاصله 5 دقیقه‌ای از حرم سعدی قرار دارد و با درختان بهارنارنج خود انسان را متحیر می‌کند، باغ دلگشا است.

باغی که پس از فراز و نشیب ها و ویرانی های فراوان تا به امروز به نشانه قدرت و شکوه زمانه خود باقی مانده است. باغ دلگشا شیراز به قدری زیبا بود که تیمور گورخانی پس از دیدن این باغ دستور ساخت باغی شبیه به باغ دلگشا در سمرقند داد.

سیر تاریخی باغ دلگشا

باغ دلگشا بارها تخریب و بازسازی شده است. اما همچنان تازه و سبز به زندگی خود ادامه می دهد. شاید دلیل ماندگاری و سرزندگی این باغ درایت اولین معماران آن باشد که آن را در مسیر قنات قدیمی شیراز، گازاران ساخته اند و جریان مداوم آب همواره به درختان باغ جان بخشیده است. .

باغ دلگشا در مقابل تپه ای به نام خندژ قرار دارد که آثار و بقایایی از دوران ساسانی در آن یافت شده است. به همین دلیل برخی از کارشناسان قدمت این باغ را به دوره ساسانی می گویند.

در منابع تاریخی دوره تیموری، زندیه، افشاریه و قاجار از باغ دلگشا یاد شده و سرانجام پس از آخرین استقرار قاجار بازمانده، سرنوشت باغ به شهرداری سپرده شد و امروز برای بازدید عموم مرمت شده است.

وقتی وارد دلگشا می شوید، مانند بسیاری از باغ های ایرانی، فضای آب شما را به دل باغ می اندازد. جایی که املاک زیبای کلاه فرنگی در تقاطع خیابان باغ شمالی-جنوبی و شرقی-غربی خودنمایی می کند. عمارت سه طبقه کلاه فرنگی به نمایش اقلام تاریخی مانند سکه، لباس و رادیو اختصاص دارد که در حال حاضر برای بازسازی تعطیل است.

باغ دلگشا به بهارنارنج هایش معروف است. 3000 درخت پرتقال در این باغ از اواخر آوریل تا اواسط اردیبهشت شکوفا می شوند و عطر دلپذیر آنها تمام خیابان های اطراف را پر می کند. کناره های پیاده روهای این باغ علاوه بر درختان پرتقال و نارنج، انواع سرو، گردو، کاج، نخل، یاس بنفش و سایر درختان زینتی سایه افکنده است.

اگرچه قدمت این باغ به قبل از اسلام و در زمان حکومت ساسانیان، صفویان و قاجارها برمی‌گردد، اما در دوره صفویه نیز مکان تفریحی بوده است. دلگشا باغ هر چند در زمان نادرشاه تا اوایل سلطنت زندیه صدمات و صدمات فراوانی متحمل شد، اما در زمان کریم خان زند این باغ زنده شد و به اوج شکوفایی و شکوه رسید.

سالها بعد در زمان قاجاریه شخصی به نام حاج ابراهیم اعتمادالدوله شیرازی باغ را احیا کرد اما پس از وی این باغ ویران شد تا اینکه در سال 1336 توسط نواب رضا قلی میرزا باغ خریداری شد و عملیات مرمت و بازسازی انجام شد.

حدود 30 سال بعد باغ دلگشا توسط میرزا علی اکبر قوام الملک مرمت شد و در زمان او ایوان و ستون های این عمارت ساخته شد. پسرش نیز حمام را در ضلع شرقی باغ ساخت.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید این باغ تا حدود 50 سال پیش در اختیار دختر قوام الملوک و همسرش ناظم الملوک بود اما هم اکنون توسط شهرداری اداره می شود.

معماری جالب باغ دلگشا

ایوان ها، سقف ها و دیوارهای بنا با نقاشی های آینه، گچبری و گل تزئین شده است. دو درب ورودی در دو طرف کولافنگی وجود دارد. درهای بیرونی و اندرونی بنا از چوب ساج ساخته شده و بر روی آن نقش های ظریف بسیاری ایجاد شده است.

طبقه همکف هشتی عظیمی است که توسط چهار پادشاه در اطراف آن ساخته شده است. حوضی هشت ضلعی با کاشی آبی در وسط شاه نشین دیده می شود که با آبنما جلوه ای رویایی به بنا می دهد.

در طبقه دوم شما یک سالن بزرگ با پنجره های چوبی مشبک مشرف به حوض روبروی ساختمان و باغ جلویی خواهید دید. سقف اصلی بنا مانند گنبد است و تهویه و روشنایی در وسط آن قرار گرفته است.

برخی از قسمت های سقف با رنگ و روغن رنگ آمیزی شده است. قسمت شمالی بنا شامل دو ایوان کوچک است که در جلوی هر یک دو ستون قرار گرفته است. اما روبروی عمارت در ضلع جنوبی ایوانی با دو ستون سنگی قرار دارد. مجسمه ستون ها ساده است و فقط سرستون ها دارای مکرانه های زیبایی هستند.

در بالای هشتی، اتاق تخت و تالار در طبقه دوم قرار دارد. سقف قسمت شاه نشین این ایوان شیروانی است. ایوان طبقه دوم 30 سال پس از ساخت بنای اصلی به ضلع جنوبی اضافه شد.

سقف هشتی چوبی و با رنگ روغن است. ترنج های زیبا نقاشی های سقفی را تشکیل می دهند. حاشیه دور پشت بام کم و بیش محکم است و چشم اندازی به طبیعت دارد.

دیوار این ایوان با سنگ های مرمر لیمویی رنگ و لبه آن با سنگ های فامی قرمز که به سنگ های کریمخانی معروف است پوشیده شده است. در سه طرف ایوان 16 کتیبه به خط نستعلیق وجود دارد که ابیاتی در وصف باغ از میرزا علی نقی شریف شیرازی بر روی آن نوشته شده است.

کتیبه ها به خط نستعلیق مشکی و زمینه آنها زرد و نمای داخلی آن با گل نقاشی شده است. پنج در بر روی ایوان نصب شده است که در بالای آن تصاویری از اجداد خاندان کوام نصب شده است.