باغ‌گردی در باغ پهلوان پور یزد

تودی تریپ: باغ پهلوان پور یکی از شاخص ترین آثار تاریخی مهریز یزد است که نمونه بارز باغ ایرانی به شمار می رود. این باغ که مربوط به اواخر دوره قاجاریه است در تاریخ هفت مهر ۱۳۸۱ هجری شمسی با شماره ثبت ۶۳۳۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

همچنین باغ پهلوانپور یکی از 9 باغ ایرانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است.

آشنایی با باغ پهلوانپور یزد

باغ پهلوانپور یکی از باغ‌های مربوط به اواخر دوره قاجار است. این باغ متعلق به مردی به نام «حسن ملارضا» بود که سپس به دامادش «علی پهلوان» واگذار شد.

باغ پهلوی مهریز در گذشته به دلیل جاری بودن آب در آن از جذابیت خاصی برخوردار بوده است. این آب از قنات معروف به «حسن آباد» سرچشمه می گیرد و به جز باغ پهلوانپور مستقیماً از هیچ یک از باغ های منطقه عبور نمی کند.
آب قنات حسن آباد چنارهایی را که در طرفین روییده اند آبیاری می کند. این باغ علاوه بر قنات مذکور از دو نهر دیگر به نام های قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد آبیاری می شود.

منطقه مزویرآباد مهریز در گذشته به دلیل دسترسی به قنات و وجود آب روان در منطقه، منطقه ای اصیل محسوب می شد. وجود باغ‌های زیبا در این منطقه که بیشتر از دوره‌های قاجار و پهلوی باقی مانده‌اند، نشان‌دهنده تغییرات سبک باغ‌سازی از قاجار به پهلوی است.

این باغ دارای 16 حقابه است (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقه نامیده می شود) که هر 12 روز یکبار برگزار می شود. زمان هر مسابقه بین 10 تا 11 دقیقه است که به آن سبو نیز می گویند.

در دو طرف نهر اصلی باغ پهلوانپور درختان چنار سالم و کهنسال وجود دارد. درختان میوه باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد، معرف آب و هوای نسبتا خنک این منطقه است.

باغ پهلوانپور از نظر معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی قدیم ایرانی به سبک عمومی باغسازی امروزی است. این باغ شامل مجموعه ورودی، ساختمان کلبه یا انباری، ساختمان هنرستان، بنای باربری، حمام و آشپزخانه است.

سبک معماری آن تلفیقی از معماری کوشک و حیاط مرکزی است، کوشک اصلی در مرکز محور اصلی باغ قرار دارد، عبور آب در باغ نیز از همین محور است. علاوه بر این محور اصلی، آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد و باغ به زیبایی اطراف این دو محور چیده شده است، به این معنا که درختان تشکیل دهنده سیستم باغ در کناره های این دو خیابان کاشته شده اند.

مجموعه ورودی باغ شامل اصطبل برج و انبار کاه است. تزیینات برج شبیه به تزئینات دوره زندیه است، البته تاریخ ساخت هر سه بنای مذکور مربوط به دوره قاجاریه است. زیباترین ساختمان باغ آلاچیق یا انباری است که در تبر، مسیر اصلی باغ قرار دارد.

بنای کلبه مربوط به دوره قاجاریه و در سه سطح (دو طبقه و نیم) طراحی شده است. فضای داخلی کلبه شامل تالار حوضخانه و گوشه ها است که آب قنات حسن آباد از وسط کلبه می گذرد و به باغ می ریزد.

یکی دیگر از بناهای معروف این مجموعه، بنای زمستان خانه است که ساخت آن مربوط به دوره پهلوی اول است. به دلیل اینکه به دلیل آب و هوای منطقه برای استفاده در فصل زمستان مناسب است به زمستان خانه معروف است.

این بنا در یک طبقه ساخته شده و شامل اتاق نشیمن، پستو، تنبی و آشپزخانه می باشد.
در کنار کلبه آشپزخانه یک حمام و انباری بود که اخیراً از زمین کنده شده بود. بنای معروف به رفتگر که محل سکونت و کارگاه خدمه باغ بوده است در قسمت شمالی باغ قرار دارد.

معماری جالب باغ پهلوانپور یزد

باغ پهلوانپور از نظر معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی ایران باستان به سبک کلی باغسازی امروزی است. به عبارتی این باغ قدمت چندانی ندارد و معماری مدرن آن در دیگر ساختمان های مدرن باغ به چشم می خورد. اما استفاده از برخی عناصر باستانی و تاریخی مانند سبک کوشکی، فضای باغ را تداعی کننده فرهنگ و هنر قرون گذشته کرده است. در سبک معماری قسمت اصلی سازه های باغ می توان ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی را مشاهده کرد که بر زیبایی باغ پهلوانپور می افزاید.

در قسمت ورودی باغ قسمت هایی مانند برج، اصطبل و آخور وجود دارد. این سه بخش در دوره قاجار ساخته شده است. اما تزیینات بنای برج شبیه تزیینات بناهای دوره زندیه است.

بدون شک زیباترین و باشکوه ترین بنای باغ، کلبه یا انباری است. این کوشک که در دوره قاجار ساخته شده است دارای 2.5 طبقه است و در مسیر اصلی باغ قرار دارد. اگر به داخل بروید قسمت های مختلفی مثل سالن، گوشواره، عمارت کلاه، مخزن را می بینید.

لوازم زیبا و تزیینات دیدنی باغ کلافرنگی این قسمت را به یکی از نفیس ترین و مهم ترین قسمت های کمد یا آلاچیق اصلی تبدیل کرده است. جالب اینجاست که آب قنات حسن آباد نیز از وسط این کوشک می گذرد و به باغ می ریزد.

پشت آلاچیق که می ایستید دو کانال آب در کنار باغ که محل عبور آب قنات حسن آباد است را می بینید و در آغوش گرفتن درختان تنومند، سبز و کهنسال چنار زیبایی را دو چندان کرده اند. باغ.