بازدید از کاروانسرای خاص شاه عباسی نیشابور

تودی تریپ: کاروانسرای شاه عباسی نیشابور یکی از کاروانسرایی های متعددی بود که شاه عباس در دوران حکومتش در ایران ساخت. این بنای ارزشمند یکی از دیدنی های نیشابور است و امروزه به عنوان موزه شهر نیشابور مورد استفاده قرار می گیرد. کاروانسرای نیشابور معروف به «رباط شاه عباسی» یکی از بناهای تاریخی و بناهای دیدنی استان خراسان رضوی نیشابور است که اگرچه در گذشته خارج از دروازه شهر نیشابور قرار داشت، اما با گسترش شهر. ، اکنون در مرکز شهر قرار دارد. این کاروانسرا که ابتدا در خارج از حصار دروازه مشهد و خندق اطراف شهر قدیم قرار داشت، اکنون در انتهای جنوبی خیابان امام خمینی (ره) و نزدیک میدان هیام در قسمت شرقی مرکز شهر قرار دارد.

بازدید از کاروانسرای ویژه شاه عباسی در نیشابور

ساخت این کاروانسرا را به دوره شاه عباس صفوی نسبت می دهند. در مورد وضعیت بنا، دیوارها، ایوان‌ها و سقف‌های آلاچیق‌ها از آجر، فرفورژه، با گچ، ماسه و سنگ خرد شده ساخته شده‌اند و نمای آن‌ها طی مرمت‌های مکرر بازسازی شده است.

شکل بنا نیز چهار ایوانی با پلان مربع و ابعاد ۶۹×۶۸ متر است. لازم به ذکر است که این بنا با مساحتی در حدود 4900 متر مربع یکی از کاروانسراهای نسبتاً بزرگ است. این بنا دارای یک حیاط مرکزی است که 24 اتاق در اطراف آن قرار دارد. ورودی کاروانسرا از هشتی شمالی است که دارای دهلیز مفصلی است. در پشت قفس ها اصطبل هایی وجود دارد که در آن دام و احشام نگهداری می شود و سکوهایی نیز برای قرار دادن اثاثیه و وسایل مسافران ایجاد شده است.

جلوی کاروانسرا آب انباری با دو بادگیر وجود دارد. البته امروزه این مخزن وجود ندارد. در دوره قاجار از این کاروانسرا به عنوان سرای سالمندان و محلی برای پرورش یتیمان و فقرا استفاده می شد. پس از انقلاب مدتی در اختیار جهاد سازندگی بود تا اینکه در سال 1367 به میراث فرهنگی واگذار شد و مرمت آن آغاز شد و سپس در سال 1374 همزمان با تشکیل کنگره جهانی بزرگداشت. عطار نیشابوری با مدیریت «گردهمایی فرهنگی» و «موزه» شروع به فعالیت می کند.

زیباترین حیاط کاروانسرای شاه عباسی

در وسط بنا، صحن مربع شکل با گوشه های پخ است و اطراف آن را چهار ایوان و بیست و چهار ایوان که هر یک حجره ای در پشت خود دارد، احاطه کرده است. اصطبل های ردیف دوم دور تا دور حیاط محصور شده و شامل فضاهای ستون دار در گوشه های حیاط و فضاهای بلندی است که آنها را به یکدیگر متصل می کند. به طور کلی در پلان این کاروانسرا فضای زیادی به اصطبل اختصاص داده شده است و قفس ها در مقایسه با آن فضای کمی را اشغال می کنند. اصطبل از گوشه و کنار حیاط بدون عنصر میانی وارد شد. این رویکرد به ندرت در کاروانسراهای دیگر یافت می شود. در چند وقت اخیر ایوان ها نیز برای اصطبل باز شده است.

ورودی کاروانسرا از وسط ضلع شمالی آن است. سنگفرش بلند بنا مطابق با سليقه دوره صفويه از امتداد افقي نما در سمت ورودي اين نما پديد مي آيد. طاق نماهایی در دو طبقه اضلاع اریب تالار اصلی حجم آن را تراشیده است.

ردیف طاق های دو طرف ورودی جلو، نمای ورودی را از دیگر نماهای بیرونی متمایز می کرد و زمینه ای مناسب برای برجسته سازی جلو ایجاد می کرد. سه ضلع دیگر کاروانسرا ظاهری ساده و بدون تزئین دارد. علاوه بر این، علامت دهنده بیشتر با آجرکاری روی پیشانی و پشت بازوها مشخص می شود. ورودی به هشتی وسیع با سقفی رسمی منتهی می شود. در دو طرف هشتی غرفه‌ها و اتاق‌هایی قرار داشت که اکنون تخریب شده و در نتیجه هشتی به اصطبل‌های دو طرف این جبهه نیز باز است. دهلیز مستقیماً به ایوان جلوی شمالی و سپس به صحن کاروانسرا منتهی می شود.

تقسیم بندی های چهار نما در اطراف حیاط شبیه به یکدیگر بوده و نظم دقیقی را نشان می دهد. سقف حیاط توسط ایوان ها شکسته شده است. ایوان های شمالی و جنوبی کمی بالاتر از دو ایوان دیگر قرار دارند و بر محور ورودی تأکید دارند. دو ایوان شرقی و غربی با آجرکاری در جلو برجسته شده است. امروزه حیاط کاروانسرا با حوضی در وسط و باغچه هایی در اطراف آن محوطه سازی شده است. همچنین در اطراف کاروانسرا چهار برج وجود داشت که از بین رفته اند.

مجموعه فرهنگی تاریخی رباط شاه عباسی

در حال حاضر غرفه های ضلع شرقی کاروانسرا به «موزه نیشابور» اختصاص دارد که از سه بخش باستان شناسی، مردم شناسی و بخش ویژه تشکیل شده است. در بخش باستان شناسی اشیای تاریخی از جمله سکه های متعلق به دوران پیش از اسلام تا دوره تیموری، انواع سفال های دوران تاریخی و اسلامی، ظروف فلزی و شیشه ای و اشیاء سنگی به نمایش گذاشته شده است. بخش مردم شناسی زندگی روزمره مردم منطقه و بخش ویژه را نشان می دهد. برای نمایش اقلامی از قبیل مجسمه های دوران تاریخی و پیش از آن، ماکت شهر قدیم نیشابور از دوره تیموری، لوح استوانه ای با رونوشت منشور آزادی متعلق به کوروش هخامنشی به خط میخی، تعدادی سنگ قبر تاریخی، مجموعه‌ای از مدال‌ها و احکام شادروان پهلان یعقوب علی شورورزی، تعدادی ضریح چوبی، منبت‌های تاریخی و تعدادی اسناد و احکام مکتوب اختصاص یافته است.

قسمت غربی رباط به سالن اجتماعات و فضای دائمی نمایشگاه صنایع دستی و کارگاه ها و اتاق های دیگر در اطراف حیاط مرکزی به تولید صنایع دستی و صنایع دستی سنتی مانند ابریشم بافی، حصیر بافی، قالی بافی، غربالگری اختصاص دارد. ، سفال، کارگاه مرمت سفال، طراحی و نمونه برداری سفال و قلم مو باستان، فیروزه تراشی، تذهیب، مینیاتور، معرق و مشبک کاری روی چوب، کاشی و نمای معرق، لباس سنتی، خانه عکاسی سنتی، سازه های سنتی، چایخانه و سوغات نیشابور اختصاص داده شده اند.

منبع: کجارو