بازدید از معماری جالب روستای ماخونیک خراسان

تودی تریپ: روستایی تاریخی با 400 سال قدمت در استان خراسان جنوبی و در نزدیکی مرز افغانستان که شهرت زیادی پیدا کرده و رازها و افسانه های بسیاری را در خود جای داده است. بسیاری از مردم این روستا را یکی از هفت روستای زیبای جهان می نامند و بسیاری برای دیدن مردم کوچک به اینجا می روند. اما این تنها دلیل شهرت ماهونیک نیست، بلکه به دلیل معماری خاص خانه های قدیمی و فرهنگ و آداب و رسوم مردمش بسیار مشهور است. در ادامه در مورد معماری خانه های این روستای دیدنی صحبت خواهیم کرد.

ماهونیک; روستایی دیدنی در خراسان

روستای ماهونیک روستایی در بخش مرکزی شهرستان سربیشک و در دهستان ماهونیک و روستای دروه واقع شده است. فاصله روستا تا شهر بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی به 130 کیلومتر می رسد و در 20 کیلومتری شمال نبندان قرار دارد. فاصله آن از افغانستان 35 کیلومتر است و برای رسیدن به آن باید 78 کیلومتر از سربیشه به سمت شرق طی کرد. ارتفاع این روستا از سطح دریا به 1583 متر می رسد. شهرستان ماهونیک خود دارای 12 روستا است که روستای ماهونیک بزرگترین آنها محسوب می شود.

ساکنان این روستا مسلمان و سنی مذهب حنفی هستند و بر اساس آخرین سرشماری سال 1394 تعداد آنها به 787 نفر رسیده است. همانطور که قبلاً گفتیم نوادگان قوم ماهونیک به افغانستان باز می گردند و مانند اکثر مردم این سرزمین به زبان فارسی با لهجه خاصی صحبت می کنند. امرار معاش مردم روستا دامپروری است و در کوتاه مدت به کار کشاورزی نیز می پردازند.

بیشتر محصولات کشاورزی ماخونیک شامل گندم، سیر، جو، شلغم، چغندر و زرده تخم مرغ است و مردم این منطقه به میزان محدودی به کشت گوجه، پیاز و زعفران نیز می پردازند. باغداری در این منطقه رواج چندانی ندارد و تنها چند درخت عناب، توت، انجیر، انار، سیب، انگور و بادام در کنار نهرهای آب و قنات های روستا کاشته می شود. تعدادی از ساکنان نیز در معادن سنگ نزدیک ماهونیک کار می کنند و تعدادی دیگر به دلیل خشکسالی و بیکاری برای کار به شهرهای اطراف می روند.

علاوه بر این، زنان روستا به قالی‌سازی نیز روی آورده‌اند و با نیروی کار خود از اقتصاد خانواده حمایت می‌کنند.

معماری جالب خانه های ماهونیک

خانه های روستای ماهونیک نیز به اندازه عقاید او خاص و باشکوه است، هرچند حدود 100 سال است که در شیله زندگی می کنند. شیلاها در واقع شکاف های طبیعی و مصنوعی در کوه هستند که بقایای آن هنوز حفظ شده است. ماهونیک ها خانه های خود را در کنار هم و فشرده ساختند. خانه های کوچکی که حیاط و ایوان و حتی پنجره ندارند و سر تا سر ساخته شده اند اما تمیز و پر از عشق هستند و این نشان از همبستگی و اتحاد مردم این روستا و البته آب و هوا نیز دارد. نقش مهمی در ساخت این خانه ها دارد.

این افراد مجبور بودند خانه های خود را با هر آنچه در اطرافشان پیدا می شد بسازند و البته به دلیل محدودیت های محیطی در استفاده از مصالح نیز به صرفه بودند. زیرا درختچه های گلی و کلی مانند بنه یا پسته کوهی و سروم (سوروم) که در آن زمان در شرق خراسان برای خانه سازی استفاده می شد، کمیاب بود.

بنابراین، ماهونیکی ها خانه های بسیار ساده و معتدلی ساختند. ماهونیک ها دو نوع خانه داشتند. خانه‌های کرس که خانه‌های ساده و کاهگلی بود که اکثر ثروتمندان داشتند و در اصل ییلاقی بود.

اکثر خانه های ماخونیک تنها یک اتاق دارند که مستقیماً به خیابان های باریک وصل می شود. این خانه ها به گونه ای ساخته شده اند که یک متر پایین تر از سطح زمین هستند و دارای دیوارهای ضخیم و سقف کوتاه هستند و این به دلیل سرمای منطقه ماهونیک است، بنابراین داخل خانه در زمستان گرم است. استاف یا سقف خانه را به شکل کله قوچ یا دورومی می ساختند و سپس با برگ درخت پوشانده و با گل می پوشاندند.

خانه ها هم اندازه نیستند و دیوارها مستقیم ساخته نشده اند. برخی از اتاق ها مربع، برخی دیگر نیمه دایره و مثلثی و نامنظم ساخته شده اند. درب ورودی نیز کوتاه و کوچک است که یکی دو پله در پای آن قرار دارد. به طور کلی خانه ها شامل اجزای زیر هستند:

کرشک: اجاقی است که در دیوار است و دودکش دارد.

کورکار: کارگاه بافندگی انواع مو و پارچه

پهلوکارشکی: جایی در کنار اجاق که هیزم و دیگ می گذاشتند.

جسفره: محل نگهداری سفره و خمیر کردن آرد

جادستاس: محل نگهداری دستاس ها

جاپلیشان: جایی است که دیگ سفالی با نمک می گذارند.

جعفرشی: جای نشستن و پهن کردن روی زمین

طاقچه دانشگاهی: این طاقچه محل نگهداری کتاب ها است.

کندوک: اینجا مکانی برای نگهداری محصولات و مواد غذایی است.

کندوک ها در واقع خواربار فروشی بودند که انواع مختلفی داشتند:

کندوک سفالی: این کندوک در واقع گلدان های سفالی است که در گوشه خانه قرار می گیرد و لوازم مورد نیاز مصرف را در خود ذخیره می کند.

کندوک سنگی: کندوک های سنگی در واقع حفره های طبیعی هستند که در صخره های اطراف روستا ایجاد شده اند و هر خانواده یکی از این کندوک ها را داشته است. در این گودال‌ها غذا می‌گذاشتند و روی آن را با گل و سنگ می‌پوشانند و در صورت نیاز، سوراخ را باز می‌کردند. جالب است بدانید که این کندوها برای ماهونیکی ها بسیار مهم بوده و حتی به عنوان میراث به شمار می رفتند.

Ken Teres: یکی دیگر از لانه های Mahonice، Ken Teres بود که برای نگهداری خوراک زمستانی بزها استفاده می شد. کن ترشا شکاف ها و درزهای دره مشرف به زمین های کشاورزی بود.