بازدید از سنگ‌نگاره ساسانی خان‌تختی را از دست ندهید

تودی تریپ: این نقش برجسته یادآور یکی از پیروزی های ایرانیان بر رومیان است و در آن اردشیر پادشاه ساسانی و ولیعهدش شاپور اول از فتح ارمنستان بازگشته و سپاهیان روم را شکست می دهند و به برخی از فرمانروایان محلی هدایایی تقدیم می شود. تا حسن نیت خود را نشان دهند.

این اثر تاریخی در 24 دی ماه 1310 هجری شمسی با شماره ثبت 161 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آشنایی با سنگ نگاره های ساسانی خان تهتی

در اطراف شهر سلماس و نزدیک روستای خان تختی کتیبه ای را می بینیم که در دل کوهی عظیم به نام کوه پیر چاووش نوشته شده است.

وجود کتیبه خان تهتی (کتیبه های سنگی خان تهتی) گویای اصالت و هویت این منطقه از کشورمان است. این کتیبه که در زمان ساسانیان حکاکی شده است وقایع تاریخی و فتوحات آن زمان توسط ایرانیان را نشان می دهد.

شهرستان سلماس یکی از شهرستان های اصیل استان آذربایجان غربی است که دارای بنیان تاریخی اصیل است. سلماس شهر کوچکی است که در دشت واقع شده و در زمان پهلوی به شاهپور معروف بوده است. در کتب قدیم شهر سلماس به عنوان شهری با بازارهای خوب و مسجد سنگی شناخته شده است.

در یکی از حملات رومیان، امپراتور جولیان به سلماس حمله کرد و آن شهر را تصرف کرد. اما در یکی از مهمترین جنگ ها اردشیر بابکان و جانشینش شاپور اول ساسانی بر ارتش روم شکست خوردند و موفق به فتح ارمنستان شدند. حکاکی روی سنگ های قیمتی خان تهتی در واقع مربوط به این پیروزی است.

کاوش های انجام شده در سلماس این شهر را به دوره مادها پیوند می دهد. سلماس در زمان هخامنشیان به زروند معروف بود. پس از سقوط خسرو اشکانی، این شهر به دلیل موقعیتی که بین ایران و روم داشت، تحت حکومت ساسانیان قرار گرفت.

کتیبه خان تهتی که در نزدیکی سلماس قرار دارد و طبق تحقیقات به دوره ساسانی و قرن سوم میلادی می رسد و حدود 18 قرن قدمت دارد. گفتنی است بسیاری از باستان شناسان از جمله کارپنتر، فلاندر، کوست، دمرگان، لمان و البته والتر هینز در معرفی این سنگ نگاره ها تلاش کرده اند.

رومیان بارها به این مناطق حمله کردند. در یکی از حملات رومیان، امپراتور روم یولیان به سلماس حمله کرد و آن شهر را فتح کرد. در واقع کسانی که نام «گیلیا کامو» به معنای «سرزمین غلات کامل» را برای شهرستان سلماس در نوشته های خود به کار بردند، آن را گرفتند.

اما در یکی از مهمترین جنگ ها اردشیر بابکان و جانشینش شاپور اول ساسانی بر ارتش روم شکست خوردند و موفق به فتح ارمنستان شدند. حکاکی روی سنگ های قیمتی خان تهتی در واقع مربوط به این پیروزی است. در این تک نگاری می بینیم که والرین امپراتور روم در برابر شاپور ساسانی زانو زد. همچنین می بینیم که حاکم محلی ارمنستان به اردشیر و شاپور هدیه می دهد.

معماری و ویژگی های سنگ نگاره های حنتختی

خان تختی در نزدیکی سلماس و در مسیر جاده ارومیه – سلماس قرار دارد. در کوه های پیر چاووش مشرف به این جاده کتیبه ای به نام کتیبه خان تهتی وجود دارد. کتیبه خان تهتی حدود 2 متر عرض و حدود 2.5 تا 3.5 متر طول دارد. این حکاکی های گرانبها از سطح زمین در ارتفاع 2 متری نصب شده و زیبایی و ظرافت آن نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند.

این حکاکی مردان پیاده و سواره را به تصویر می کشد و آنچه بر سر آنهاست شبیه تاج است. لباس این مردان شبیه لباس هایی است که در زمان اردشیر (از دوران سلطنت ساسانیان) پوشیده می شد. در واقع سوار چپ را اردشیر بابکان و سوار راست را شاپور اول می دانند. اردشیر بنیانگذار سلسله ساسانی بود.

شاپور اول پسر اردشیر و وارث تاج و تخت بود. هر دو پادشاهان قدرتمندی بودند که در دوران سلطنت خود پیروزی های باشکوهی بر رومیان به دست آوردند. در مسیر رسیدن به کتیبه، پله هایی برای تسهیل بازدید از کتیبه خان تهتی سلماس طراحی شده است.

پس از سقوط خسرو اشکانی، سلماس به دلیل اوضاع بین ایران و روم تحت فرمانروایی ساسانیان درآمد. کتیبه خان تهتی در نزدیکی سلماس قرار دارد و طبق تحقیقات به دوره ساسانی و قرن سوم میلادی می رسد.

به گفته «والتر هینز» یکی از باستان شناسان این اثر، این نقش برجسته متعلق به حدود سال ۲۳۸ میلادی است.

روستای خان تهتی در 15 کیلومتری جاده سلماس به ارومیه قرار دارد. سنگ نگاره تاریخی خان تهتی در این منطقه و بر روی کوه پیرچاوش قرار دارد که در کنار جاده نمایان است.

کمی بالاتر از دماغه کوهی که این کتیبه بر روی آن نقش بسته است و در بالای کوه یکی از قلعه های معروف سلماس یا قلعه اورارتویی خان تختی قرار دارد.

• نشانی: استان آذربایجان غربی، سلماس، کیلومتر 15 جاده سلماس به ارومیه

• برای بازدید از این اثر نیازی به کوه نوردی یا صخره نوردی ندارید. زیرا پله هایی در دامنه کوه حک شده بود تا مردم بتوانند به راحتی به سنگ نگاره ها دسترسی داشته باشند.
• این مکان در سایر مواقع آرام است به جز ایام عید که می تواند شلوغ و پر از گردشگر باشد.
• به دلیل کوهستانی بودن منطقه از سفر در فصل زمستان خودداری کنید.
• بازدید از کتیبه خان تهتی رایگان است و ورودیه ندارد.
• بازدید از سنگ نگاره خان تهتی در هر زمانی از شبانه روز امکان پذیر است.
• هنگام بازدید از این بنای تاریخی از نوشتن سوغاتی و آشغال بپرهیزید.