بازدید از خانقاه شیخ شمس‌الدین برهانی بوکان را از دست ندهید

تودی تریپ: شیخ شمس الدین از عرفای مشهور قرن چهاردهم هجری و اولین خلیفه شیخ عثمان سراج الدین نقشبندی بود که پس از مولانا خالد شهرزوری مروج طریقت نقشبندی در مناطق کردنشین خاورمیانه از جمله عراق، ایران، ترکیه و سوریه بود. .

زیارتگاه مولانا خالد شهرزوری نیز در شهر تاریخی دمشق، پایتخت سوریه قرار دارد.

مرحوم شیخ شمس الدین از ناحیه پیرانشهر به مهاباد آمد و در مسجد رستم بیگ به تحصیل علوم اسلامی پرداخت و سپس برای تکمیل دروس دینی و طی مراحل سفر به خانقاه پیر طریقت شیخ عثمان در طویله اورامانت رفت. مراحل ریاضت و آشامیدن و نوشیدن جرعه ای از جام الست، به دستور و فرمان پیشوای خود به نام خلیفه به روستاهای برهان در چهار فرسخی مهاباد آمد و در کنار خانقاه به تجارت و کشاورزی نیز پرداخت. و دامپروری. بدین ترتیب او و شاگردانش امرار معاش می کردند تا اینکه در روز دوم جمادی الاهر سال 1328 قمری درگذشت و در روستای شرفقند به خاک سپرده شد و مقبره ای ساخته شد. به افتخار او با یک شبستان بزرگ و کتیبه کاشی. علاوه بر مقبره شیخ، شخصیت های متعددی چون علی بیگ حیدری (شاعر و سیاستمدار)، سیف القدات، ملا صالح حریق نیز در این منطقه مدفون هستند.

آشنایی با خانقاه شیخ شمس الدین برهانی

خانقاه شمس برهان در روستای برهان در فاصله 35 کیلومتری جاده بوکان به مهاباد قرار دارد که به دلیل وجود معظم له به آن روستای خانکه نیز می گویند.

این خانقاه در سال 1310 هجری شمسی به دست خود مردم به ویژه علما و پیروان طریقت ساخته شد.

در همین سال خانقاه با امکانات فراوان و وجود مبانی عالی علمی و ادبی، تفسیر، فلسفه، منطق عرفان و دیگران علوم و فنون عمومی زمان تدریس می شوند. این بنا در تاریخ 26 اسفند 1380 با شماره ثبت 7736 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شیخ شمس الدین برهانی تولد وی را بین سالهای 1342 تا 1345 ذکر می کند. خانواده وی در روستای سیلاوه از روستاهای منطقه لجان در شمال شهرستان پیرانشهر زندگی می کردند. بعد از آن از روستاهای شهرستان بوکان که در شرق مهاباد قرار دارد به روستای عیسی خند سفر کردند.

شیخ شمس الدین برهانی از همان دوران کودکی نشانه هایی از هوش و ذکاوت فوق العاده در او نمایان شد و یکی از روحانیون و علمای منطقه متوجه این امر شد و او را به یکی از مساجد مهاباد به نام رستم بیگ برد.

در مسجد در حین تحصیل بیشتر وقت خود را به تلاوت قرآن و فارض و نوافل می گذراند و از طریق نقشبندیه در تصوف گام برداشت.

پس از 7 سال ریاضت و 8 سال کار و گفتگو با استاد خود شیخ سراج الدین نقشبندی در سلیمانیه عراق به مرحله استادی رسید و به درجات پایانی عرفان یعنی. مرگ و بقا و خلافت به او اعطا شد.

استادش او را برای رهبری و ارشاد مردم و ترویج و تبلیغ در آن منطقه به منطقه مکاریان گماشت. وی در سالهای بین 1280 تا 1277 هجری قمری بود. ق به سمت ماکاریانسکو حرکت می کند.

سپس به روستای شرفکند آمد و خانقاه بزرگی ساخت. سپس روستایی به نام «آتا» را که ملک شخصی او بود، وقف صومعه کرد و خود به تدریس شاگردان پرداخت.

شیخ شمس الدین در سال 1328 هجری قمری درگذشت و در خانقاه خود به خاک سپرده شد. از آن پس عاشقان راه حق و جویندگان عرفان آن همواره در خانقاه شمس برهان گرد هم می آیند و در زیر سایه وجود روح بزرگ پیرمرد مراد خود «شیخ برهان» می آموزند.

ویژگی های آرامگاه شمس الدین برهانی

آرامگاه شمس الدین برهانی در آذربایجان غربی در 35 کیلومتری جاده بوکان به مهاباد قرار دارد. این آرامگاه در کنار خانقاهی در روستایی به نام برهان قرار دارد.

وی در ابتدا نام روستا را برهان شیخ برهانی گذاشت و بعدها شیخ منشاء این روستا را به دست آورد. این روستا به روستای خانقاه نیز معروف است.

اگر واژه خانقاه را در لغت نامه ها، به ویژه لغت نامه دهخدا جستجو کنید، متوجه می شوید که خانقاه، واژه عربی شده «خانه» و «گاه» پسوند مکان است. مثلا منزلگاه و درگاه با این پسوند ساخته شد.

منظور از خانقاه، اجتماع مسافرخانه هاست. شیخ یوسف الدین در سال 1205 در روستای سیلوه از توابع شهرستان لاجان در شمال شهرستان پیرانشهر به دنیا آمد.

یکی از روحانیون منطقه در کودکی به هوش او پی برد. سپس او را برای تحصیل به مسجد رستم بیگ مهاباد فرستاد.

وی بعداً به سلیمانیه عراق رفت و در آنجا در حضور شیخ سراج الدین نقشبندی (شیخ عثمان) به توبه پرداخت. پس از 7 یا 8 سال ریاضت، به درجه نهائی عرفان رسید و استادش به او اجازه خلافت دادند.

شیخ سراج الدین او را برای رهبری مردم آنجا به منطقه مکران فرستاد. به روستای برهان رفت و از آن پس به شمس الدین برهانی شهرت یافت.

هنگامی که شیخ شمس الدین پس از نوشیدن جام آخر، از شیخ سراج الدین اجازه خلافت گرفت، به مکران رفت. مردم را به راه راست هدایت کرد.

در حدود سال 1271 مردم و مریدان شیخ با وی خانقاهی در این روستا بنا کردند. بنابراین ساخت این بنا به دوره قاجار برمی گردد.

پس از درگذشت شیخ شمس الدین در سال 1286، وی را بر فراز تپه ای در روستای شرفکند به خاک سپردند.

این تپه بعدها به زیارتگاهی معروف به آرامگاه شیخ شمس‌الدین برهانی تبدیل شد.

اگر از مقبره های ایرانی دیدن کرده باشید، ویژگی های آنها را به خوبی می شناسید. به عنوان مثال، مقبره چهره های عرفانی معمولاً در ساختار معماری خود یک شمایل گنبد مانند دارد. در ساختن این مقبره خشتی از همین ساخت استفاده کردند.

این صومعه حتی در اولین سال های ساخت خود با پایه مادی خوبش توجه همگان را به خود جلب کرد.

خانقاه برهانی به زودی محل تجمع علما و بزرگان مذهبی شد. این صومعه را می توان در آن زمان دانشگاهی دانست که در آن علوم مختلف تدریس می شد. مثلاً فقه، اصول، تفسیر، فلسفه، عرفان و …. خانقاه برخان عملکردی مشابه حوزه علمیه داشت.