بازارگردی مهیج در زنجان

تودی تریپ: در گذشته بازارهای سنتی هسته اصلی تجاری و اقتصادی شهرها را تشکیل می‌دادند و با جنب و جوش و هیاهوی خاصی غذای مورد نیاز مردم را تامین می‌کردند. بسیاری از این بازارهای سنتی حتی امروزه نیز اهمیت خود را حفظ کرده اند. بازار زنجان که یکی از مهم‌ترین و زیباترین مجموعه‌های خرید در کل استان است، در دل شهر قدیمی و رو به «دروازه گالتوق» (دروازه جنوبی شهر زنجان) قرار دارد.

تاریخچه بازار زنجان

دوران سلطنت آقا محمد خان قاجار را آغاز بنای بازار زنجان در سال 1205 هجری قمری می دانند. ساخت این مجموعه در سال 1213 هجری قمری که مطابق با سلطنت فتحعلی شاه قاجار است به پایان رسید. به مرور زمان کاروانسراها، گرمابی ها، مساجد و راسته هایی در اطراف این بازار شکل گرفت که در اواخر دوره قاجار و همزمان با سلطنت محمدعلی شاه قاجار، آن را به مجموعه ای کامل تبدیل کرد. این مجتمع در زمینی به مساحت 15 هکتار ساخته شده است که پنج هکتار آن به فعالیت های اقتصادی، هفت هکتار به مسکن، یک هکتار به اماکن عمومی و دو هکتار به شبکه ارتباطی اختصاص دارد.

مجموعه بازار از گذشته های دور محل مناسبی برای اجتماع افکار و افکار عمومی بوده و همواره در حفظ آداب و سنن ملی و مذهبی نقشی چشمگیر و برجسته داشته است.

معماری بازار زنجان

بازار زنجان نه تنها از نظر تجاری، بلکه از نظر معماری نیز بسیار حائز اهمیت است و کاملاً از سبک معماری دوره قاجار پیروی می کند. این مجموعه به دلیل ویژگی های معماری و هنری خود به طور مستمر توجه بازدیدکنندگان شهر زنجان را به عنوان یک مرکز مهم تجاری، تاریخی و فرهنگی به خود جلب کرده است.

فنون معماری و سبک‌ها و شیوه‌های تزئینی دوره قاجار در ردیف‌ها، حجره‌ها، چهار بازار، مساجد، کاروانسراهای درون شهری و گارمبهه به زیبایی اجرا شده است.

این تکنیک ها عبارتند از:

استفاده از انواع طاق و هلال، قوس‌ها و طاق‌های ضربه‌ای و گهواره‌ای به‌ویژه در ردیف‌های اصلی و فرعی که با آجر چینی با نقش‌های هندسی متنوع، مستقیم و بافته تزئین شده‌اند.

استفاده از آجر و کاشی به سبک قدیم و روکش‌کاری در رنگ‌ها و طرح‌های قاجاری در سطوح خارجی و داخلی ساختمان‌ها، طاق‌ها، طاق‌ها و طاق‌ها و ستون‌های نمای گلدان‌ها.

اوج این سبک های معماری و شیوه ها و ابداعات تزئینی در قسمت ها و ستون های مساجد تاریخی زنجان به ویژه مسجد جامع زنجان نمایان شده است.

نقاط مختلف بازار زنجان

این بازار معمولاً از دو بخش بازار بالا و بازار پایین تشکیل شده است. در پایین بازار علاوه بر تجارت عمومی طبیعی، محصولات و محصولات بومی روستاها و شهرهای اطراف زنجان از طریق دو کاروانسرا به فروش می رسد که البته امروزه این بازار به انبار کالاهای وارداتی تبدیل شده است. سرای ملک و گلشن از جمله کاخ های این بازار هستند که در سال 1345 مرمت شده اند و دو مسجد مهم آقا شیخ فیاض و میرزایی نیز در این قسمت از بازار قرار دارند. تنوع تولید و عرضه کالاها و خدمات جانبی و وابسته در بالای بازار بیشتر است. به همین دلیل این قسمت مهم ترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر محسوب می شود.

خطوط بازار زنجان

بازار زنجان از نظر تولید و نوع فعالیت به هشت خط تقسیم می شود. از جمله این درجات می توان به زرگران، کفاشیان، بازاریان، سراج ها و چندین ردیف دیگر اشاره کرد.

این نکته نشان از افکار بلند طراحان و بنیانگذاران این بازار دارد. پنج مسجد چهلستون، آقا سید فتح الله، مسجد جامع، حجت الاسلام والمسلمین ملار در این قسمت از بازار قرار دارند. از کاروانسرای این مجموعه که در گذشته نقش موثری در عرضه کالا داشته است می توان به کاروانسرای حاج علی کولی و کاروانسرای حاج کربلایی علی اشاره کرد.

مجموعه بازار زنجان دارای 56 ورودی اصلی و فرعی به شبکه ارتباطی کل شهر است و با 940 مغازه محل 10 نوع شغل می باشد.

میدان بازار زنجان

در اطراف دروازه‌های شهر کاروانسراهایی ساخته می‌شد که برای استقرار کاروان‌های تجاری یا مسافرتی استفاده می‌شد. در نزدیکی این کاروانسراها، در داخل یا خارج شهر، میدان هایی وجود داشت که محل داد و ستد و مبادلات تجاری بود. وجود این میدان ها به فروشندگان دوره گرد، دهقانان و بازرگانانی که بین شهرها رفت و آمد می کردند اجازه می داد در این مکان ها خرید و فروش کنند.

نزدیکی این میدان ها به کاروانسراهای اصلی شهر باعث رونق و احیای آنها شد. قرار گرفتن میادین آهنگران و میادین کارگری در قسمت های شرقی و غربی بازار زنجان در مجاورت کاروانسرای اصلی بازار و شهر زنجان نقش این فضاها را در بدنه بازار نشان می دهد.

تیمچه های بازار زنجان

تیمچه‌های بازار زنجان علاوه بر ویژگی‌های ظاهری خاص، نقطه عطف حرکت عابران پیاده بازار محسوب می‌شوند. به عنوان مثال چهار تیم دربی در ضلع شرقی بازار، ترافیک ورودی بازار را جمع آوری کرده و در مسیر جاده اصلی هدایت می کنند.

منبع: کجارو