تودی تریپ: ارگ طبس که به روز کوهن نیز معروف است یکی از بناهای تاریخی است که قدمت آن به بیش از 1000 سال می رسد. این ارگ در دوره های مختلف تاریخ متحمل حوادث ناگوار و آسیب هایی شده و بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
یکی از این تعمیرات در سال 1216 هجری قمری انجام شد و تا چند دهه پیش کتیبه سنگی وی بر درب ارگ نصب شده بود. ارگ طبس در شعر این کتیبه با نام ارگ باستانی ذکر شده که نشان از قدمت آن دارد.
در سال 1292 هجری قمری و در زمان حکومت عمادالملک بر طبس، این ارگ مجدداً بازسازی شد. ارگ طبس در نهم فرودین 1386 به شماره 2305 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آشنایی با ارگ تاریخی طبس
طبس در غرب استان خراسان جنوبی قرار دارد. این شهر کویری که مرکز شهر طبس است از نظر تاریخی برای محققان و مورخان بسیار جالب است. در این شهر تاریخی، بقایای ویرانه های تاریخی بنایی معروف به ارگ طبس باقی مانده است.
شهر تاریخی طبس و این قلعه تاریخی با قدمت هزار سال همواره به عنوان نقطه و مکانی تاریخی برای تحقیقات تاریخی و تحقیقات باستان شناسی برجسته بوده و توجه محققان را به خود جلب کرده است.
یکی از ویژگی های جالب این قلعه این است که ارگ طبس در طول تاریخ علاوه بر اینکه شاهد اتفاقات فراوانی بوده، میزبان شخصیت های تاریخی و افرادی چون ناصر خسرو شاعر نامدار کشورمان نیز بوده است.
به گفته مورخان حکیم ناصر خسرو کبادیانی شاعر نامدار ایران زمین 17 شبانه روز در این قلعه اقامت داشته است. در نتیجه کاوش‌های باستان‌شناسان از این مکان، کتیبه‌ای به دست آمد که نام قلعه ارگ کوهن در آن ثبت شده است، بنابراین نشان می‌دهد که این قلعه قدمتی قابل توجه دارد و در گذشته ارگ کوهن نامیده می‌شده است.
قلعه یا ارگ قدیم طبس که از بناهای تاریخی این شهر کویری محسوب می شود، بر اساس نوشته های دانشمندان تاریخ گذشته و اشارات مورخان قرون اولیه اسلامی از جمله بلاذری است که این اثر را چنین می دانند. بیش از 1000 سال
در بسیاری از متون تاریخی از جمله این کتاب بالزاری به نام فتوح البلدان که در قرن سوم هجری نوشته شده است، از قلعه طبس یا ارگ طبس و محوطه آن و همچنین حضور نصر خسرو شاعر ایرانی عصر یاد شده است. قرن پنجم هجری قمری که امیر گیلکی بن محمد هفده شبانه روز در این ارگ مهمان بود و در قدمت آن شکی باقی نگذاشت.
بازدید از ارگ طبس
ارگ طبس را ارگ کن یا کن دی نیز می نامند. از آنجایی که ارگ محل سکونت حاکمان بوده، دارای گذرگاه های مخفی نیز می باشد، مثلاً این ارگ دارای خروجی زیرزمینی از ارگ بوده که با اسب می توان از آن عبور کرد.
این قلعه دارای برج هایی بود که نام یکی از آنها برج نادر میرزا بود که به دستور میرحسن نادر میرزا را در این مکان زندانی کردند. همچنین ارگ طبس دارای سه قلعه به نام‌های ارگ، حصار شهر و قلعه باغ بوده که این قلعه‌ها مانند برج‌ها ویران شده‌اند.
درباره این ارگ در بین مردم داستان هایی وجود دارد که حاصل تلفیق فرهنگ این سرزمین با تاریخ گذشته آن است. یکی از مشهورترین افسانه ها درباره این ارگ در مورد گنج پانهامی است و مردم می گویند نادرشاه افشار هفت کوزه طلا را در ارگ طبس پنهان کرده است.
ارگ طبس شامل پنج حیاط بود که هر یک دارای دو ایوان شمالی و جنوبی بود. حوض بزرگی هم در وسط حیاط بود که از آب قنات پر می شد.
از دیگر عناصر موجود در خانه های این قلعه می توان به آشپزخانه، سرداب و آب انبارها اشاره کرد که هنوز آثاری از آنها در این بنا نمایان است. ارگ طبس در دوران اخیر شامل حمام، حسینیه و مسجد بوده است.
این قلعه قدیمی در طول تاریخ شاهد حملات بسیاری بوده است، اما دشمن هرگز نتوانسته آن را تصرف کند. ابن عطیر، مورخ عراقی، در تاریخ اسماعیلیه بیان می کند که بزرگترین حمله به این ارگ، حمله سلطان سنجر سلجوقی در اواسط قرن هشتم بود که ویرانی های زیادی به بار آورد. این بنا در دوره های مختلف بارها تخریب و بازسازی شده است که آخرین بار در زلزله 1957 تقریباً به طور کامل تخریب شده است.
در آن سالها مردی به نام اکسدعلی میرزا تنها کسی بود که در ارگ زندگی می کرد، او شاعری بود که می خواست از مردم دوری کند، به همین دلیل به ارگ پناه برد و او نیز بر اثر زلزله بزرگ جان خود را از دست داد. . فیلم «پ مثل پلیکان» ساخته پرویز کیمیاوی در سال 1354 از زندگی سیدمیرزا ساخته شده است.
بعداً قسمت‌هایی از ارگ را خراب کردند و جسد سید میرزا را پیدا کردند و در ارگ که هنوز بخشی از بنا است برای او آرامگاهی ساختند.
متاسفانه در این مجموعه راهنما و حفاظتی وجود ندارد و بازدیدکنندگان باید مراقب این میراث باستانی باشند.
