آتشکده آذربرزین مهر؛ جاذبه‌ای تماشایی و تاریخی در خراسان

خدمات توریستی: آذر برزین مهر آتشکده طبقه کشاورز بود که در اصل مکان ثابتی نداشت. بنابر متن پهلوی بنده، زمانی که زرتشت دین را آورد، کی گشتاسب آن را در کوه ریوند که گفته می شود پشت گشتاسبان است، بنا نهاد.

برزین مهر نیز مانند فرنبغ و گشنسب و دیگر آتش های بزرگ از نوع آتش بهرام است که در دین زرتشتی از مهم ترین و مقدس ترین آتش ها به شمار می رود. آتش بهرام نگهبان تمام آتش های جهان است.

برزین مهر آتش مورد علاقه مهمانی ها بود و به عنوان زیارتگاه و عبادت، حکومت و مردم وقت از احترام و کرامت خاصی برخوردار بودند. در زمان ساسانیان؛ این آتشکده به همراه دو آتشکده بزرگ دیگر، زیارتگاه های خاص و عمومی. و آذربرزین مهر آتشکده مخصوص طبقه واستریوشان (کشاورز) بود.

آشنایی با آتشکده آذربرزین مهر

آتشکده آذر برزین مهر یکی از آتشکده های زرتشتیان و یکی از سه آتشکده مهم و بزرگ ایرانیان پیش از اسلام است. آتشکده آذر برزین مهر که از سه کلمه پهلوی تشکیل شده است به این معنی است: آذر نام خدای نگهبان آتش در آیین مزدسنه (دین زرتشتی) و آتش است. این نشانه بارز حضور اهورامزدا است که از بهشت ​​نازل شده و با دیوان و ستمگران می جنگد.

در کتاب اوستا این ایزد «پسر اهورامزدا» نامیده شده است که نشان از جایگاه والای او در دین زرتشتی دارد. آذر (آتش) پیام آور (یا پیک) بین مردان و اهورامزدا است و مقدس شمرده می شود. آتش فیض در یک فرآیند طولانی و دشوار خالص می شود. چنانکه شانزده آتش از منابع مختلف جمع آوری می شود و سپس 1128 مرتبه آن را تطهیر می کنند. این روند یک سال طول می کشد و آتش بهرام ظاهر می شود.

بر اساس باورهای اساطیری ایران؛ پنج نوع آتش مقدس مینو در جهان وجود دارد. برزینمهر، گشنسب و فرنباغ از آتش مقدس سپنیشت است. برای ساختن آن هزاران آتش از جاهای مختلف آماده شد و در مراسمی سخت آتشی واحد پدید آمد و سرانجام آتش پیروز (که همان معدن آتشین است) از اهورامزدا فرود آمد و در آن جای گرفت و روح شد. از آتش

آتش را در ظرفی به نام اشدان (یا آفریگان) که در وسط ساختمان آتشکده قرار می‌دهند، نگهداری می‌شود. آتشکده مکانی مقدس و محل نیایش زرتشتیان است. گفته می شود خود اهورامزدا سه آتش برزینمهر، فرنبگ و گشنسب را به عنوان آتش بهرام نشان داده است.

این سه آتش از خداوند بهرام و سروش حمایت و کمک می گیرند. اردوگاه آذربرزین مهر ویژه کشاورزان در ارتفاع 2061 متری کوه ریوند سبزوار در استان خراسان رضوی قرار دارد.

سیر تاریخی آتشکده آذربرزین مهر

به دلیل احترامی که در قدیم به کشاورزان می‌کردند، بی‌تردید قدمت زندگی آتش برزین مهر بسیار بیشتر از تاریخ زرتشتی است. از این رو؛ گمان می رود که این آتش و دو آتش مقدس دیگر زرتشتی دست کم در اوایل دوره اشکانی قرار داشته باشند.

برزین مهر آتش مخصوص اشکانیان بود و در کوه ریوند خراسان و در خود پارت قرار داشت، همچنین به دلیل بخشی که آتش مورد علاقه آنها (برزین مهر) در ماجرای تبدیل و مقام گشتاسب و فرزندانش داشت. به دین خدا طرفین انگار احترام خاصی برای این آتش قائل بودند و این نقشی بود که پیش از این فقط ایزد آذر در داستان گروش گستاساب بر اساس داستان کتاب دینکورد داشت. .

انتظار می رود این افسانه مذهبی (که موبدان برزین مهر در آن نقش داشته اند) در دوره اشکانیان زائران زیادی را برای بازدید از برزین مهر جذب کرده باشد و همچنین برخی منابع نشان می دهد که اشکانیان (سلسله حاکم اشکانیان) خود را وقف کرده اند. آنها این آتش را روشن کرده و هدایای زیادی به آن تقدیم کردند.

در زمان ساسانیان که پس از اشکانیان آمده است، آذر برزین مهر به همراه دو آتشکده بزرگ و رسمی دیگر کشور، آذر فرنباغ و آذر گشنسب، محل ستایش خاصی بوده و دارای زیورآلات و ثروت بیشتری نسبت به سایر زیارتگاه ها بوده است.

در این دوره آذر گشنسپ (آتش شاهان و جنگاوران) و آذر فرنباغ (آتش روحانیون) بیش از برزین مهر (آتش کشاورزان) که از طبقات پایین جامعه در این داروان بودند، مورد توجه قرار گرفتند. و به نظر می رسد در این مدت برزین مهر به مقام سوم تنزل پیدا کرد.

پس جای تعجب نیست که در مقایسه با دو آتش سوزی رسمی دیگر، گزارش متون مذهبی و تاریخی درباره آذر برزین مهر بسیار اندک باشد. پس از ورود اسلام به ایران، این آتشکده نیز مانند سایر آتشکده ها رو به زوال نهاد.