کاروانسری قصرشیرین؛ زیبا و درجه یک

تودی تریپ: شهرستان قصرشیرین در استان کرمانشاه قرار دارد و یکی از شهرهای تاریخی این استان به شمار می رود و هر ساله بازدیدکنندگان زیادی برای بازدید از آن به این منطقه می روند.

شهرستان مرزی قصرشیرین در 166 کیلومتری غرب کرمانشاه و 21 کیلومتری خاک عراق قرار دارد. قصرشیرین از شمال و غرب به سمت عراق، از شرق به سر پل ذهاب و گیلان و از جنوب به استان ایلام و عراق محدود می شود. این شهر گذشته ای درخشان و تاریخی دارد.

از قدیم الایام مشرف به شاهراه اصلی بین دشت بین النهرین و فلات ایران بوده است. این شهر در امتداد جاده ای قرار دارد که از تیسفون به اکباتان، پایتخت مادها می رفت. وجود رودخانه الوند قرن هاست که در حفظ اهمیت و زیبایی این شهر موثر بوده است.

اوج عظمت و جمعیت این شهر با حکومت خسرو پرویز ساسانی همراه است. سفر به این شهر و بازدید از آثار تاریخی آن می تواند بسیار دلپذیر و جذاب باشد.

آشنایی با کاروانسرای قصرشیرین

کاروانسراها از زیباترین و جذاب ترین آثار تاریخی به جای مانده از گذشته در ایران هستند. دلایل مختلفی برای ایجاد، شکل گیری، توسعه و گسترش سالن ها وجود دارد. ساده ترین آن نیاز مبرم کاروان ها به آسایش و محافظت در برابر راهزنان و موانع طبیعی بود.

شرایط اقلیمی و طبیعی نیز در ایجاد این بناها نقش بسزایی داشته است. به دلیل شرایط اقلیمی و آب و هوای نسبتاً خشک و مرطوب ایران که باعث دوری شهرها و شهرها از یکدیگر شده است. فاصله زیاد و دوری شهرها از یکدیگر وجود تگات ها را برای آسایش و حفاظت کاروان های بین راه ها به ویژه بزرگراه های اصلی ضروری می کند.

قدمت کاروانسرای قصرشیرین عباسی به دوران صفویه می رسد. نام این بنا در فهرست آثار ملی ایران به چشم می خورد. البته لازم به ذکر است که بخشی از این بنا در دوره پهلوی ساخته شده و نسبت به سایر قسمت ها جدیدتر است. این بنا در خیابان شهدای قصرشیرین واقع شده و در تاریخ 17 مرداد 1380 با شماره 5894 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

برای دسترسی به کاروانسرای عباسی باید به میدان شهدا در مرکز شهر قصرشیرین بروید. در میدان به سمت خروجی شمالی حرکت کرده و در خیابان شهدا وارد شوید. پس از طی چند صد متر پیاده روی، در سمت چپ کاروانسرای عباسی قصرشیرین نمایان می شود.

کاروانسرای قصرشیرین عباسی در زمان صفویه ساخته شده است. این کاروانسرا را در مسیر زیارت عتبات عالیات و کربلای معلی به طول 60 متر و عرض 5 متر در زمینی به مساحت 3600 متر مربع بنا کردند. کاروانسرای قصرشیرین عباسی در دوره پهلوی به طور کامل مرمت شد و قسمت های بیشتری به آن اضافه شد.

زلزله 7.3 ریشتری در 21 آبان 1395 باعث تخریب بخش بزرگی از کاروانسرای تاریخی عباسی قصرشیرین شد. این بنا قبل از زلزله حجره‌ها و رواق‌هایی به سبک معماری سنتی داشت که دستفروشان کالاهای وارداتی خارجی را می‌فروختند و تحویل می‌دادند. گردشگرانی که به قصرشیرین می رفتند برای خرید کالاهای وارداتی با قیمت مناسب از این بنای تاریخی دیدن می کردند.

ویژگی های کاروانسرای قصرشیرین کرمانشاه

در جریان جنگ تحمیلی بخش زیادی از کاروانسرای قصرشیرین عباسی ویران شد. چند سال پیش این کاروانسرا طی 10 سال با هزینه ای بالغ بر یک میلیارد تومان بازسازی شد.

این بازسازی ها برای جلوگیری از تخریب بنا و ایجاد سفره خانه سنتی، چایخانه سنتی، اتاق عکاسی، محلی برای فروش محصولات صنایع دستی و فرهنگی، سوغات محلی و نان و شیرینی های محلی انجام شد. امروزه کاروانسرای عباسی قصرشیرین یکی از جاذبه های گردشگری قصرشیرین است.

هنگام ساختن کاروانسرای عباسی قصرشیرین از خاک اطراف شهر برای تهیه خشت خام و آجر استفاده می کردند. ملات مورد استفاده در بنا نیز نوعی ملات است که از مخلوط آهک، خاکستر و سفیده تخم مرغ تهیه می شود.

معماری و طراحی این کاروانسرا با شرایط اقلیمی منطقه تطبیق داده شده است به طوری که در تابستان هوای خنک و در زمستان هوای گرم دارد. ورودی کاروانسرا در ضلع جنوبی بنا قرار دارد و طاق‌دار است و دو طرف آن سکویی دارد.

همچنین در ورودی هشتی گنبدی شکل است که از طریق آن وارد حیاط می شود. در چهار طرف صحن کاروانسرا چهار ایوان بزرگ با طاق نماها و اتاق های متعددی در اطراف حیاط مرکزی ساخته شده است. جلوی هر یک از این اتاق ها یک ایوان کوچک و پشت اتاق ها اصطبل های بزرگی برای نگهداری حیوانات تعبیه شده است.

در هر راهرو یک راهرو، یک شبستان و چندین حجره قابل مشاهده است. حجره ها نیز دارای طاق های هلالی شکل هستند و با رواق هایی به اتاق های کوچکتر متصل می شوند. در گذشته هنگام ورود کاروان‌های زیارتی و تجاری در تابستان به کاروانسرای عباسی، توشه‌های خود را در اتاق‌ها گذاشته و استراحت می‌کردند. در زمستان برای این منظور از راهروهای داخلی کاروانسرا که گرمتر بود استفاده می کردند.

برای حفظ و حراست از این کاروانسرا در چهار طرف دیوارهای آن برج های دیده بانی ساخته شد تا نگهبانان بتوانند آن را از حملات دزدان و راهزنان محافظت کنند. شاید بتوان طاق های گنبدی این کاروانسرا را شاهکار معماری آن دانست که برای استحکام بخشی بنا ایجاد شده است.