معماری بی‌همتای قلعه سه کوهه زابل را باید دید

تودی تریپا _ خدمات توریستی: من خشک شده بودم ایلی سه کوهه یکی از آبادی‌های بسیار قدیمی سیستان و مربوط به دوران قاجار است که در 30 کیلومتری جنوب غربی زابل قرار دارد.

ساختمان اصلی آن از سه بخش به هم پیوسته تشکیل شده است: ارگ جنوبی، ارگ شمالی و ارگ صحرایی.

قلعه سه کوهه یکی از قلعه های معروف سیستان است که در دوره افشاریه تا اواخر ناصرالدین شاه قاجارآباد و مامور بوده و به عنوان آخرین مقر سیستان ثبت شده است.

آشنایی با قلعه سه کوه

ارگ سه کوهه یا قلعه تری کوهه در روستای قاجاریه سه کوهه، مقر حکومت آخرین فرمانروایان سیستان در دوره قاجاریه و محل سکونت و حکومت خاندان سرابندی یا پردلی، آخرین فرمانروایان سیستان است که ضرابخانه و سکه ضرب شده

مساحت ارگ به 3700 متر مربع می رسد و شامل سه قسمت ارگ شمالی، ارگ جنوبی و ارگ صحرایی است. ارگ جنوبی یک حیاط مرکزی است که مجموعه‌ای از اتاق‌ها در اطراف آن و ایوانی باریک در ضلع شمالی که حاکم وقت در آن زندگی می‌کرده است.

ارگ شمالی که فلک سر (مالک سر) نیز نامیده می شود، محل استراحت حاکم و همراهش بوده و از ارگ جنوبی کوچکتر است.

برجی هشت ضلعی در آسمان به نام نجیب خاندان (همسر سردار پردلی و برادرزاده ناصرالدین شاه) ساخته شده است که بسیار چشمگیر است.

ارگ فیلد در واقع قلعه بزرگی بین دو ارگ شمالی و جنوبی بود که اتاق های آن در اختیار نگهبانان و خدمتکاران قرار می گرفت. برای ساخت این ارگ از مصالح خشت و گل، گچ، خاک و کاه استفاده شده است.

از آنجایی که این بنا ابتدا به زیر آب رفته و سپس سه ارتفاع آن از آب خارج شده، به آن ارگ سه کوهی می گویند (در قدیم رودخانه هیرمند از اینجا می گذشت).

ارگ سه کوهه که بزرگ‌ترین بنای خشتی سیستان محسوب می‌شود، بخشی از تاریخ چند صد ساله سیستان را از افشاریه، زندیه و قاجاریه به خود دیده است و بسیاری از مشکلات سیاسی و اجتماعی این منطقه در آن رخ داده است.

به عنوان مثال در زمان ناصرالدین شاه قاجار که دولت استعماری انگلیس قصد داشت بخش هایی از ایران را در این منطقه جدا کند، این ارگ مرکز مبارزه با استعمار انگلیس به شمار می رفت و ارگ سه کوهه نیز نقش مهمی ایفا می کرد. در راهپیمایی به سوی هرات

ارگ سه کوهه در 33 کیلومتری زابل به زاهدان بر روی تپه ای نسبتاً مرتفع که توسط دشتی هموار احاطه شده است قرار دارد.

معماری منحصر به فرد قلعه سه کوهه

معماری قلعه سکوه به سبک معماری سیستان است. در این قلعه دو نوع طاق آواز وجود دارد.

این نوع قوس در امتداد یک خط بوده و در سطوح ناهموار دارای برآمدگی قابل استفاده نیست، بهتر است از صاف و مستطیل بودن سطح زیرین قوس اطمینان حاصل کنید. این طاق ها را می توان به دو صورت روسی و کامل با استفاده از یک و دو ستون استفاده کرد.

در راهروهای قلعه از طاق های کم ارتفاع و در طراحی اتاق ها از طاق های بلندتر استفاده شده است.

بنای خانه‌های موجود در روستای سه کوهه، مانند دیگر آبادی‌های ایران، ابتدا شامل دیوار چینی و سپس مشخص کردن ایوان‌ها و درها و در نهایت پوشش ده‌خانه بوده است.

روش ساخت سقف خانه های منطقه سیستان به این صورت است که از یک طرف شروع به ساختن سقف به قسمتی کمتر از نصف آن می کنند و از طرف دیگر به همان میزان برای ساخت سقف می روند.

هنگامی که ناودانی های سقفی با دیوارهای اتاق برخورد می کنند، شروع به گذاشتن چند ردیف دیگر در هر طرف برای تکمیل سقف می کنند.

سقف خانه های دشت سیستان معمولاً به شکل گنبدی و به سبک یازی ساخته می شود.

بخش هایی از قلعه سه کوه

قلعه سه کوهی دارای سه طبقه است:

• ارگ شمالی: این قسمت از قلعه محل استراحت حاکم و همراهانش بوده است. ارگ شمالی ظاهری چند ضلعی با سطح گنبدی شکل و طاق های بلند دارد و وسعت بسیار کمتری نسبت به ارگ ​​جنوبی قلعه دارد. ارگ شمالی را ملکسر یا فلکسار نیز می نامند.
• ارگ میدانی: این قسمت از قلعه پر از اتاق های کوچک و بزرگ است که محل استراحت و خواب خادمان و سربازان محافظ حاکم و همراهانش بوده است. این قسمت بین ارگ شمالی و جنوبی قرار دارد.
• ارگ جنوبی: این قسمت از قلعه فقط متعلق به حاکم وقت است و مانند ماکت کاخ شامل ایوانی باریک و دراز، حیاط کوچک و چند اتاق در قسمت شمالی حیاط است.

خوشبختانه امکان بازدید از قلعه سکوه وجود دارد. برای این کار باید یک کلید از جا کلیدی قلعه بگیرید و پس از بازدید به او برگردانید. برای پیدا کردن حلقه کلید، فقط از همسایگان نزدیک قلعه بپرسید.

معماری قلعه سه کوهه از نوع معماری سیستانی است و می توان آن را نمادی از معماری سیستان دانست.

قلعه سه کوهه یکی از آخرین بناهایی است که در این سبک معماری ساخته شده است. این قلعه در فاصله 30 کیلومتری زابل و در مسیر جاده زابل به زاهدان قرار دارد و در سال 1392 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.