بازدید از شهر باستانی آسک را از دست ندهید

تودی تریپ: خوزستان یکی از کهن‌ترین استان‌های ایران است که قدمتی چند هزار ساله دارد و ابتدای شکل‌گیری آن در کنار رودخانه کارون است و آثار باستانی زیادی از خاک آن استخراج شده است.

شهر باستانی اسک در میان تمدن های این مرز و بوم واقع شده و در مجاورت شهرهای امیدیه و خندیجان، کیان کوه و روستای آسیاب قابل بازدید است. این منطقه داستان ها و حکایات زیادی برای گفتن دارد.

شهر باستانی اسک در قسمت جنوبی شهر امیدیه کنونی در استان خوزستان واقع شده است. تاریخچه شهر تاریخی آسک به قبل از اسلام و دوران تمدن های عیلام، اشکانی و ساسانی برمی گردد. این شهر باستانی همواره مورد بازدید و توصیف گردشگران مشهور بوده است.

آشنایی با شهر باستانی اسک

اساق در حدودالعلم چنین آمده است: «مکانی است بزرگ و بر کوهی واقع است و بر بالای آن کوه آتشی است که همیشه شب و روز می درخشد و جنگ رخی بود. این مقاله نشان می دهد که در زمان نگارش حدودالعالم، یعنی در اواخر قرن چهارم هجری قمری، سکونتگاهی بزرگ وجود داشته و در دامنه کوهی قرار داشته است. بالای آن آتش سوزان بود.

مرحوم سلطانعلی سلطانی می‌نویسد: «در نزدیکی خندیجان کنونی شهر باستانی اسک بود که در نزدیکی آن جنگ‌های بسیاری از خوارج رخ داد و نام این شهر در برخی از اشعار شاعران عرب آمده است.

بنابر نوشته‌های یکی از قدیمی‌ترین سیاحان عرب، تا قرن چهارم هجری، آثار کاخ‌ها و بناهای باستانی عظیمیه در خندیجان وجود داشته است.

آثار وسیع آبیاری باستانی را می‌توان در حاشیه رودخانه‌های زهرا و خیرآباد دید که به زیدون می‌پیوندند و از وسط خندیجان می‌گذرند.

تاریخ نویسان درباره اعمال اسک چنین نوشته اند: ایوانی طولانی و آتشکده ها و تدفین های باستانی و گورهای قدیمی و تابوت ها و مجسمه های کتیبه مانندی در اسک وجود داشت.

کتیبه های پهلوی بر سنگ دروازه غربی اعوان (آتشکده) بپرسید. در غرب آسک دژی گنبدی شکل وجود دارد که برج دیده بانی بوده است.

از آتشفشان بپرس

در گذشته شهر آسک امیدیه را آتشفشانی نیز می‌دانستند و بیشتر مورخان و برخی جغرافی‌دانان درباره‌ی آتشفشان آسک به این سؤال گفته‌اند: خوزستان نزدیک سرحدات فارس است، کوهی که دائماً می‌سوزد. شعله ای از آن کشیده می شود و آتش آن در شب و دود آن در روز دیده می شود.

مؤلف فارسنامه ناصری چنین می نویسد: در انتهای ناحیه صیدا و بر تپه ای بلند در میان تپه های بلند و کوتاه قبر و گنبدی وجود دارد که به آن زاهد سوخته می گویند و نزدیک این گنبد قرار دارد. چندین شکاف در زمین وجود دارد و همیشه دود وجود دارد که از این شکاف ها بوی گوگرد می آید. بیرون می آید و شب نور می دهد. زبان زرتشتی.

مسعودی نیز در حدودالعالم صفحه 137 می نویسد که در بلد اسک که بین فارس و خوزستان است آتشفشانی است که آتش آن از بیست فرسنگ شب دیده می شود و در ممالک اسلامی معروف است و آتشفشان به معنی آتشفشان است. بهاری که از زمین بیرون می آید.

از سخنان این مورخ معلوم می شود که آتشفشان شهر آسک در حال سوختن و فعال بوده است، اما جز اندکی دود و نور مختصر و بوی گوگرد چیز دیگری از آن احساس نمی شود.

لازم به توضیح است که آتشفشان باستانی شهر آسک در نزدیکی روستای حئیت زبید و کارخانه آسفالت امیدیه مکان بسیار جالبی است و قبل از ورود اسلام به ایران، مردم شهرستان اسک که زرتشتی بودند به صورت ویژه به این آتشفشان می آمدند. روزها و بیرون از خانه، همانطور که زرتشتیان می پرستیدند.

شاهد آن دو مناره بیضی شکل در طرفین کوه سوخته است که یکی از آنها به کلی ویران شده و دیگری آثاری از آن دارد و اطراف این مناره ها پر از آجر و سفال و کوزه های شکسته است.

بقایای شهر باستانی آسک

• از آتشفشان شهر بپرسید
• در روستای آسیاب تپه هایی به نام (برد کارگه) وجود دارد که کرگه مخفف کارگاه است و نشان می دهد که اسک یک شهرک صنعتی بوده و گواه آن وجود شبه حوضه ها و دریاچه هایی است که هنوز هم وجود دارند مانند وجود سفال های شکسته و کوزه هایی که تمام تپه ها را پوشانده است.
• تپه‌های روستای گرگری سفالی (تل میلک) که شبیه تپه‌های روستای آسیاب است، مملو از سفال‌ها و کوزه‌های شکسته مربوط به دوران ایلامی، اشکانی و ساسانی است.
• تپه های باستانی بین روستاهای دولنی گریگوری و روستای کلندری (تپه های سفید) که آثاری از ساختمان های قدیمی پر از کوزه های شکسته وجود دارد.
• چشمه آب شور نزدیک روستای سورمکداد (در کتاب مرات البلدان در شرح اسک آمده است که اسک دارای آب فراوان و نخل است و در دشت نزدیک این شهر چشمه ای است با بد. اب)

در روستای دولنی گریگاری تپه هایی به نام (تل میلک) وجود دارد که شبیه تپه های روستای آسیا ب مملو از سفال و کوزه های شکسته از دوره ایلامی-اشکان و ساسانیان است.

بین روستاهای دولن گری و روستای کلندری تپه های باستانی دیگری به نام (تپه های سفید) وجود دارد که در آن آثاری از بناهای قدیمی پر از کوزه های شکسته نیز وجود دارد.

چشمه آب شور نزدیک روستای سور مقداد (که در کتاب مرات البلدان در شرح اسک آمده است که اسک دارای آب فراوان و نخل است و در دشت نزدیک این شهر چشمه ای است با آب بد) .

در اطراف آسیاب دره ای به نام (دره نگ) وجود دارد که آثار گورهای گذشته در اطراف این دره وجود دارد. (ممکن است اینجا همان مکانی باشد که مورخان ذکر کرده اند و ابن مهلهل از آن بازدید کرده و گفته است:
«آنجا رواق بلندی است و بین رواق و چشمه گنبدی است که کباد پدر انوشیروان ساخته که بلندی آن بیش از صد ذراع است».

وجود تپه دیگری که در محلی به نام (تل کخشتری) شناخته می‌شود، در آسیاب وجود دارد که از کارکرد آن پیداست. زمانی عمارت یا بنای مهمی بوده و بعداً به آتش کشیده شده است. سفال ها و کوزه های شکسته نیز در این تپه دیده می شود.